بهترین روغن خوراکی اسب

روغن خوراکی اسب

در بین گروه های اصلی مواد مغذی که در جیره اسب ها باید تأمین شوند، چربی ها جزو موارد بسیار مهم برای صاحبان اسب ها و سوارکاران است. افزودن چربی به رژیم غذایی اسب یک انتخاب رایج برای افزایش وزن و بهبود نمره وضعیت بدنی در اسب های لاغرتر و البته برای بهبود کیفیت پوشش بدن است اما سؤال اصلی این است که چه نوع روغن خوراکی برای اسب ها مناسب تر است؟ این موضوع از این جهت برای صاحبان اسب ها و سوارکاران اهمیت مضاعفی می یابد که بدانند اهمیت چربی ها در جیره اسب ها تنها به بهبود پوشش بدنی و تأمین کالری برای بدن محدود نمی شود.

به همین جهت است که در ادامه مقاله تلاش خواهد شد تا اهمیت منابع چربی و اسیدهای چرب در تغذیه و سلامت اسب ها به طور جزئی تر بررسی شده و منابع اصلی چربی (روغن ها) در جیره اسب ها از نظر مزایا و معایب آنها مورد بررسی و موشکافی قرار گیرند. البته موارد منع مصرف روغن ها در جیره اسب ها نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا بهتر جوانب مختلف اهمیت و پیچیدگی های استفاده از روغن ها در جیره اسب ها برای علاقمندان به این مبحث مشخص گردد.

مزایای روغن در تغذیه اسب

تحقیقات نشان داده که اسیدهای چرب موجود در روغن های خوراکی با پوشاندن ساقه مو باعث درخشش بیشتر پوشش بدن (از طریق انعکاس بهتر نور در ساقه موها) می شود و سبب انعطاف پذیری بالای مو می شوند. همچنین، نقش برخی از اسیدهای چرب در سلامت پوست نیز بسیار موردتوجه قرار گرفته است. از سوی دیگر، چربی ها تا حدود دو و نیم برابر بیشتر از کربوهیدرات ها با وزن برابر، کالری به جیره غذایی می افزایند. این موضوع به صاحبان اسب این امکان را بدهد که بدون افزایش چشمگیر در حجم خوراک مصرفی، کالری بیشتری در جیره تأمین بنمایند.

این خاصیت از این جهت مهم است که اسب ها معده نسبتاً کوچکی در مقایسه با جثه خود دارند (تقریباً هم اندازه با یک توپ بیسبال) و به همین جهت باید وعده های غذایی کثیر و کم حجمی را در طول روز برای مصرف نیازهای خود (از جمله نیازهای انرژی) استفاده کنند.

با توجه به اینکه منابع چربی نسبت به منابع کربوهیدرات در حجم و وزن کمتر، کالری بیشتری تأمین می کنند، مصرف و استخراج انرژی موجود در آنها با راحت تر بوده و در نتیجه با تولید گرمای درونی کمتری همراه است که آنها را به منابع انرژی اصطلاحاً سردتر و کمتر گرماساز تبدیل می نماید؛ پس منبع انرژی مناسبی برای فصول گرم سال هستند.

در فصول گرم سال که تنش گرمایی یا حرارتی به یک چالش جدی در اسب ها تبدیل می شود، می توان بر روی چربی ها به عنوان یک منبع بسیار خوب تأمین انرژی با حداقل تولید گرما در بدن حساب نمود.

در اسب هایی که به دلایلی مانند میوپاتی های مزمن در طی فعالیت های ورزشی یا بیماری های تنفسی یا کولیک و زخم معده های مکرر، توان مصرف نشاسته کمتری در جیره خود دارند نیز چربی ها جایگزین خوبی به حساب می آیند. همچنین، در اسب های مسن و ضعیف تر روغن و چربی می توانند گزینه خوبی برای تأمین انرژی جیره باشند.

البته باید در این زمینه از متخصصین تغذیه و جیره نویسی برای اسب ها کمک گرفته شود تا بتوان حداکثر مزایای چربی ها را با حداقل ریسک ها در خوراک اسب به دست آورد.

مضرات مصرف روغن در تغذیه اسب

همان طور که بالاتر گفته شد، استفاده از روغن و چربی در تغذیه اسب می تواند چالش های خاص خود را نیز به همراه داشته باشد.

• اختلالات روده

  یکی از موارد شایع در اسب ها که به دلیل مصرف زیاد روغن و پودر چربی ممکن است رخ دهد، اختلالات روده می باشد. به عنوان مثال، بیان شده که چربی ها باید به آرامی و به شکل تدریجی به جیره افزوده شوند تا از اختلالات روده مانند اسهال جلوگیری شود.

  هنگامی که سازگاری اسب ها با افزایش سطح چربی یا روغن جیره به خوبی انجام گیرد، برخی منابع عنوان نموده اند که می توان تا حتی 20 درصد از رژیم غذایی روزانه را به چربی ها اختصاص داد. حداکثر میزان روغن پیشنهادی برای تغذیه اسب ها (بدون توجه به شرایط خاص هر اسب) در حدود 1 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن بدن در روز عنوان شده است اما پیشنهاد می کنیم از افراد متخصص در این زمینه برای هر اسب با توجه به شرایط آن کسب نظر نمایید.

  

• تخریب روغن برای خوراک اسب

  یکی دیگر از نگرانی های عمده ای که بابت افزودن روغن ها به جیره اسب وجود دارد، احتمال بالای تخریب روغن در شرایط نامساعد نگهداری (تماس با هوا و نور بیش از حد استاندارد) برمی گردد.

  تخریب ناشی از شرایط نگهداری نامناسب روغن ها می تواند باعث از بین رفتن بخش قابل توجهی از ترکیبات آنتی اکسیدانی و ویتامین های مورد نیاز بدن اسب موجود در روغن شود. همچنین، تخریب روغن ها باعث کاهش کیفیت روغن و مؤلفه های کیفی مانند طعم، بو و رنگ و... شود که در مورد روغن های غیراشباع (منابع اصلی اسیدهای چرب ضروری مانند اُمگا-3 و 6) بیشتر احتمال وقوع دارد.

  در نهایت، اگر جیره به طور علمی، تخصصی و به شکل اختصاصی برای هر اسب تنظیم نشود، نقطه مزیت چربی ها و روغن ها در جیره که همان ارزش انرژی زایی بالای آن نسبت به سایر منابع انرژی خوراکی است، به یک نقطه ضعف و چالش تبدیل شده و می تواند باعث اضافه وزن و مشکلات ناشی از آن شود.

  اگر چالش هایی که بیان شد در بالانس جیره با استفاده از چربی ها (روغن ها) به خوبی در نظر گرفته شوند، می توان به بهترین شکل ممکن از مزایای روغن ها در جیره اسب ها بهره گرفت.

منابع روغنی اصلی در جیره اسب

انواع مختلفی از روغن های خوراکی هستند که می توانند جهت بهبود پوشش بدن و افزودن کالری جیره اسب ها به کار روند. علاوه بر روغن ذرت، کانولا، روغن کتان و...، حتی اسیدهای چرب موجود در علوفه تازه مانند یونجه و کاه که دارای مقادیر نسبتاً بالایی از اسیدهای چرب اُمگا-3 هستند، می توانند برای بهبود سلامت و پوشش بدنی اسب ها کاربرد داشته باشند. البته ترکیب اسیدهای چرب موجود در روغن های رایج در تغذیه اسب ها متفاوت است و برخی از آنها حاوی اُمگا-6 بیشتر هستند. در مقابل، برخی دیگر از آنها محتوای اسیدهای چرب اُمگا-6 بیشتری دارند.

درک این تفاوت ها مهم است، زیرا این دو گروه از اسیدهای چرب دارای چند نقش کلیدی در ساختار غشای سلولی، کنترل التهابات و فرایندهای فیزیولوژیکی مختلف هستند. این اسیدهای چرب در بدن اسب ها قابلیت تولید ندارند و باید از طریق جیره اسب ها تأمین شوند که بر اهمیت آنها می افزاید. به خصوص در مواقعی که اسب ها به علوفه تازه و باکیفیت دسترسی ندارند، تأمین آنها از منابع دیگر در خوراک حائز اهمیت بیشتری است.

تأمین روغن های حاوی مقادیر بالای اسیدهای چرب اُمگا-3 در جیره اسب ها می تواند علاوه بر بهبود کیفیت پوشش بدن و سلامت آن، منجر به سلامت و پاسخ التهابی بهتر در مقابل عوامل التهاب زا در بدن شود.

در ادامه مطلب تلاش می شود تا با توجه به موارد مهمی که اشاره شد و سایر موارد مهم موجود در چربی ها برای سلامت و عملکرد فیزیولوژیک مناسب در بدن اسب ها، منابع روغنی رایج در خوراک اسب ها مورد بررسی قرار گیرند. این موضوع کمک می کند تا تصمیم بهتری در مورد انتخاب و تهیه هر کدام از آنها با توجه به دسترسی در بازار و قیمت، گرفته شود. به خصوص که تنوع نسبتاً بالایی از نظر روغن های خوراکی موجود در بازار جهت تغذیه اسب ها وجود دارد.

بهترین روغن ها برای خوراک اسب کدامند؟

• روغن سویا

  این روغن جزو رایج ترین روغن ها در تغذیه انسانی و دامی است که از نظر ویتامین E (خواص آنتی اکسیدانی قوی) و اسیدهای چرب ضروری (اُمگا-3 و اُمگا-6) غنی است. به خصوص محتوای اسیدهای چرب اُمگا-3 آن به دلیل اهمیتی که در سلامتی و کیفیت پوست و موی پوشش بدن اسب ها دارد، بسیار موردتوجه است. این روغن دارای خوش خوراکی بالایی برای اسب ها است که بر ارزش آن به خصوص در تغذیه اسب باردار می افزاید. به ویژه برای اسب هایی که نیاز به افزایش وزن و نمره وضعیت بدنی (BCS) دارند، این روغن قابلیت استفاده خوبی دارد.

  

  روغن خام سویا

  از مشخصات روغن سویا می توان به قابلیت هضم مشابه با روغن نارگیل و تأثیر مشابه با روغن ماهی در تغذیه اسب ها با جیره های دارای محتوای نشاسته بالا اشاره کرد. شاید نکته منفی روغن سویا این باشد که نسبت اسید چرب اُمگا-6 به اُمگا-3 تقریبا بالا است که اگر در مقادیر کم و مناسب در جیره لحاظ شود، به راحتی می تواند بدون بهم ریختن نسبت مناسب اُمگا-6 و اُمگا-3، در جیره های دارای محتوای علوفه بالا نیز استفاده شود. همچنین، عنوان شده که شاید به اندازه روغن کتان فعالیت آنتی اکسیدانی و حفظ پروفیل اسیدهای چرب مناسب در بدن مفید واقع نشود.

  امروزه به دلیل خوش خوراکی و دسترسی بالای روغن سویا در سطح جهان، برخی تولیدکنندگان نسبت به غنی سازی روغن سویا با افزودن منابع اُمگا-3 اقدام می کنند تا تعادل مناسبی از اسیدهای چرب اُمگا-3 و اُمگا-6 در آن ایجاد کنند و خواص ضدالتهابی یا سایر خواص آن را بهبود بخشند. به عنوان مثال، برخی تولیدکنندگان از جلبک های غنی از اسیدهای چرب DHA (دوکوزاهگزانوئیک اسید) و EPA (ایکوزاپنتانوئیک اسید) برای غنی سازی روغن سویا استفاده می کنند که عنوان شده حتی از روغن کتان و روغن کاملینا (اصطلاحاً کتان کش یا کتان کاذب) نیز خواص ضدالتهابی بهتری نشان داده است.

  غنی سازی روغن هایی مانند روغن سویا یا روغن ذرت که از نظر محتوای اسید چرب اُمگا-3 دچار کمبود نسبی هستند با اسیدهای چرب DHA و EPA (اعضای شاخص خانواده اسیدهای چرب اُمگا-3) و منابع آن ها، می تواند به اسب ها برای مقابله با التهاب های ناشی از فعالیت و ورزش، مشکلات تنفسی و ناراحتی های مفصلی یا متابولیک کمک قابل توجهی کند. امروزه مکمل اسب که حاوی اسیدهای چرب اُمگا-3 نیز هستند با کیفیت مناسبی در بازار وجود دارند که می تواند با نظر افراد متخصص به جیره اسب ها افزوده شوند.

  

• روغن ذرت

  استفاده از روغن ذرت به عنوان منبع انرژی در ماه های گرم سال ارزشمند است، زیرا قابلیت هضم بالایی دارد و هضم آن گرمای کمتری در بدن تولید می کند. البته منابع عنوان نموده اند که نمی توان به عنوان تنها منبع انرژی در جیره از آن استفاده کرد. دلیل آن به این موضوع برمی گردد که امکان استفاده از آن بیش از 15 درصد کل جیره غذایی وجود ندارد. این روغن نیز مانند بسیاری از سایر روغن ها اگر بیش از حد مصرف شود می تواند باعث اسهال و کاهش مصرف خوراک شود. همچنین، تغذیه ناگهانی مقادیر زیادی از این روغن و سایر روغن ها می تواند منجر به نفخ، تولید گاز بیش از حد و کولیک شود. پس باید تدریجاً به جیره اضافه شوند.

  برخی منابع روغن ذرت را از نظر خوش خوراکی و طعم به عنوان بهترین روغن مطرح نموده اند که به دلیل مایع بودن حجم زیادی اشغال نمی کند و به راحتی برای اسب هایی که مقادیر بالایی از خوراک نیاز دارند، قابل استفاده است. این روغن مانند بسیاری از سایر روغن ها دارای قابلیت جذب و کاهش گردوغبار خوراک است و به همین دلیل برای اسب هایی که مستعد مشکلات تنفسی هستند یا خوراک به شدت آردی مصرف می کنند، گزینه ای مناسب است. مطالعات نشان داده که روغن ذرت علاوه بر بهبود درخشندگی پوشش بدن و انعطاف پذیری سُم ها، باعث کاهش تحریک اسب ها می شود (اصطلاحاً یک منبع انرژی آرام است).

  نکته مهم در مورد روغن ذرت این است که با وجود دسترسی و قیمت مناسب در مقایسه با سایر روغن ها، محتوای اُمگا-6 بالا دارد، اما محتوای اسیدهای چرب اُمگا-3 در آن پایین است. با توجه به این موضوع است که افزودن آن به جیره متشکل از یونجه و غلات می تواند نسبت اُمگا-6 به اُمگا-3 را به شدت به هم زده و بدن را در برابر التهابات آسیب پذیرتر کند. به همین دلیل است که معمولاً روغن های دیگر به جای روغن ذرت یا در ترکیب با آن برای تأمین هم زمان سلامتی بدنی و پوشش آن و سلامت سایر ارگان ها (از طریق تأمین میزان کافی از اُمگا-3) پیشنهاد شده اند.

• روغن کتان

  این روغن دارای قابلیت هضم بالایی است و تحقیقات نشان داده که برای اسب های مستعد لامینیت و لنگش ناشی از آن، کولیک و عارضه های پوستی و بهبود شرایط مفاصل مفید است. این روغن سرشار از اسیدهای چرب ضروری اُمگا-3 و اُمگا-6 است. به ویژه بالابودن محتوای اسیدهای چرب اُمگا-3 در این روغن باعث می شود که کمبود این اسیدهای چرب در بدن رفع شود. اسیدهای چرب اُمگا-3 به دلیل داشتن نقش اساسی در ساخت هورمون های دخیل در سیستم ایمنی و سایر عملکردهای مهم فیزیولوژیک و تولیدمثلی، نقش مهم در لخته شدن خون، رشد سلول ها و غشای آن و نقش آن در سلامت پوست و پوشش بدنی بسیار مهم هستند.

  روغن کتان به دلیل تعادل مناسبی که از نظر محتوای اسیدهای چرب اُمگا-3 و اُمگا-6 دارد، می تواند به وضوح در حفظ و ارتقای سلامتی و کاهش بروز یا کاهش شدت بیماری های التهابی نقش موثری ایفا کند. با توجه به اینکه روغن کتان دارای بالاترین میزان اُمگا-3 و کمترین میزان اُمگا-6 در بین روغن ها است، پتانسیل بالایی در متعادل کردن جیره های حاوی غلات بالا برای اسب ها دارد. البته شرط لازم برای بهره مندی از حداکثر مزایای دانه کتان یا روغن آن تهیه دانه یا روغن کتان باکیفیت بالا و ذخیره آن در شرایط مناسب است.

  

  روغن کتان امگا گلد

  پیشنهاد شده که دانه کتان و روغن کتان در شرایط دور از حرارت، نور مستقیم خورشید و رطوبت (عامل کپک زدگی) نگهداری شود. این روغن حداقل حرارت را طی فرایند روغن کشی تحمل نموده باشد؛ زیرا اعمال حرارت باعث می شود که بخش قابل توجهی از خواص و مواد مغذی روغن کتان از بین برود؛ حتی می توان با تنظیم فرمول مناسبی برای جیره از دانه کتان کامل نیز در جیره اسب ها استفاده نمود. همچنین، توصیه شده که روغن کتان مانند سایر روغن ها به شکل تدریجی و طی دو هفته تا سطح مدنظر در جیره افزوده شود تا تأثیر منفی ناشی از افزودن ناگهانی روغن به جیره شامل حال آن نشود.

• روغن کتان کش یا کتان کاذب (کاملینا)

  این گیاه با نام علمی Camelina sativa که بومی اروپا، حاشیه مدیترانه و آسیا است، در ایران نیز سه گونه از آن یافت می شود. کاملینا یک گیاه منبع دانه روغنی است که در زمین های دارای حاصلخیزی کمتر نیز می تواند به خوبی کشت شود. به همین جهت، تولید و استفاده از روغن آن موردتوجه قرار گرفته است. روغن کاملینا نیز با توجه به تمایل اکثر جیره های اسب به داشتن محتوای اسیدچرب اُمگا-6 بالاتر در برابر اسیدهای چرب اُمگا-3، به عنوان یک منبع تأمین اسیدهای چرب اُمگا-3 جهت بالانس نمودن جیره اسب ها موردتوجه قرار گرفته است.

  محتوای اسیدهای چرب اُمگا-3 در روغن کتان کش یا کتان کاذب در حدود 39 درصد ارزیابی شده که در مقایسه با محتوای اسیدهای چرب اُمگا-6 در آن که حدود 18 درصد است (نسبت 2 به 1)، مقدار چشمگیری است.

  عموماً این روغن با روش فشار سرد به دست می آید که باعث شده تا محتوای ویتامین E آن نیز بالا باشد و پایداری و خاصیت آنتی اکسیدانی بیشتری به آن بدهد. البته روغن کتان با داشتن محتوای 54 درصد اُمگا-3، در کل منبع بهتری از اسیدهای چرب است، اما باز هم باعث کاهش اهمیت روغن کاملینا به عنوان یک منبع غنی روغنی برای تأمین نیازهای اسب ها نمی شود.

• روغن ماهی

  به طور کلی، هیچ روغنی برای تأمین اسیدهای چرب اُمگا-3 با روغن ماهی قابل مقایسه نیست. نسبت اُمگا-3 به اُمگا-6 در آن 12 به 1 است که در مقایسه با روغن کاملینا که نسبت 2 به 1 دارد، بسیار چشمگیر است. همچنین، روغن ماهی منبع مستقیم مهم ترین اسیدهای چرب اُمگا-3 یعنی DHA و EPA است، در حالی که بقیه منابع برای تأمین EPA و DHA به تبدیل ALA یا همان آلفا - لینولئیک اسید به این اسیدهای چرب وابسته اند.

  روغن ماهی به عنوان منبعی خوش خوراک از اسیدهای چرب ضروری برای اسب ها مطرح است که به کنترل و رفع التهابات روزمره، بهبود تحمل گلوکز و ایمنی در اسب ها کمک می کند و البته در بهبود متابولیسم و رشد استخوانی نیز مؤثر است. همچنین، عملکرد تولید مثلی مادیان تولیدی و نریان ها نیز با استفاده از منابع خوب اُمگا-3 مانند روغن ماهی بهبود می یابد.

  

نتیجه گیری

همان طور که ذکر کردیم، اهمیت اصلی روغن در جیره اسب به تأمین انرژی بالاتر و سریع تر نسبت به سایر منابع انرژی، بهبود سلامت و درخشندگی پوست، پوشش بدن و بهبود واکنش به التهاب ها، عملکرد سیستم تولیدمثلی و سایر فواید آنها بر می گردد که حصول بخش بزرگی از این مزایا وابسته به تأمین مقادیر کافی از اسیدهای چرب اُمگا-3 (نسبت مناسب اُمگا-3 و اُمگا-6) است. در میان منابع روغنی نسبتاً متنوعی که در بازار یافت می شوند، با توجه به همه مؤلفه های مدنظر برای روغن مناسب در تغذیه اسب ها، روغن ماهی، روغن کتان و روغن کاملینا نسبت به روغن هایی مانند روغن سبوس برنج، روغن سویا و به ویژه روغن ذرت دارای برتری هستند.

در مجموع، توصیه می شود که با درنظرگرفتن مزایا و چالش هایی که در این مقاله گفته شد و با توجه به شرایط هر اسب، قیمت و فراوانی روغن ها در بازار، شرایط قابل تحقق برای نگهداری روغن ها در فارم پرورش اسب و توان اقتصادی، با کمک گرفتن از مشاورین متخصص نسبت به تهیه و قراردادن بهترین گزینه ممکن با بهترین فرمول جیره ممکن در خوراک روزانه اسب ها اقدام گردد.