ضدعفونی کننده

ضدعفونی کننده دامی

رعایت اصول بهداشت محیط و قرنطینه یکی از اصول اولیه مدیریتی در واحدهای پرورش دام است. یکی از مهم ترین راهکارهای حفظ بهداشت محیط و جلوگیری از انتقال بیماری ها نیز ضدعفونی اصولی و به موقع واحدهای دامپروری است. انتخاب مواد ضدعفونی کننده مناسب برای انجام فرایند ضدعفونی و نظافت واحدهای دامداری از اولین پیش نیازهای موفقیت در این امر مهم است. به همین جهت است که مسئولین و صاحبان دامداری ها باید شناخت کافی را در مورد مواد ضدعفونی کننده و روش درست انجام دستورالعمل های ضدعفونی و نظافت داشته باشند و نیروی انسانی شاغل در دامداری را نیز در این مورد به خوبی آموزش دهند.

ضدعفونی کننده چیست؟

ضدعفونی کننده ها طیف وسیعی از مواد را با کاربرد گسترده شامل می شوند اما اگر بنابراین باشد که توصیفی کلی از آن ها جهت آشنایی فعالین عرصه پرورش و تغذیه دام ارائه شود می توان آن ها را به شکلی که در ادامه خواهد آمد، تعریف کرد. معمولاً مواد ضدعفونی کننده شامل مواد یا ترکیبات شیمیایی می شوند که برای نابودکردن یا حداقل غیرفعال کردن در سطوح مختلف استفاده می شوند. این مواد باید بر سطح مورد استفاده تا حداکثر ممکن بی اثر باشند و فقط عوامل میکروبی یا سایر عوامل ناخواسته و مضر را از آن سطح پاک کنند.

به طور کلی مواد ضدعفونی کننده از عوامل ضدمیکروبی از بین برنده میکروارگانیسم ها در سطح یا به خصوص درون بدن (بافت زنده) مانند آنتی بیوتیک ها متفاوت هستند. عملکرد کلی مواد ضدعفونی کننده با تخریب دیواره سلولی یا تداخل در متابولیسم و عملکردهای حیاتی میکروارگانیسم های ناخواسته رخ می دهد. به طور کلی می توان فرایند ضدعفونی را شامل تمام روش های فیزیکی و شیمیایی قابل کاربرد برای به حداقل رساندن یا حذف کلی میکروارگانیسم های پارازیت (بیماری زا و مضر) در یک سطح یا سطوح غیرزنده دانست.

چرا باید از ضدعفونی کننده در دامداری استفاده کنیم؟

همان طور که در مقدمه نیز اشاره شد، ضدعفونی یا گندزدایی در کنار سایر اقدامات مانند تدابیر پیشگیرانه و درمانی دامپزشکی و قرنطینه اصولی، یکی از بخش های اساسی و الزامی کنترل، پیشگیری و مبارزه با بروز بیماری ها در گله های دام است. استفاده از یک ماده ضدعفونی کننده مناسب و روش درست استفاده از آن برای سطوح لازمه در فضای دامداری ها می تواند از دام ها در مراحل مختلف زندگی از زمان آبستنی و بدو تولد تا تمام طول مدت پرورش و تغذیه یا حتی حمل و نقل دام محافظت کند.

اگر کل فرایندهای بهداشتی یک واحد دامداری به سه بخش کلی نظافت، رعایت اصول بهداشتی و بهداشت محیط و ضدعفونی یا گندزدایی از محیط و سطوح تقسیم شود. ضدعفونی برای حصول اطمینان کافی از اینکه میکروارگانیسم های مضر و بیماری زا بعد از نظافت محیط روی سطوح باقی نمانده و از بین رفته اند، یک امر الزامی است. ضدعفونی به این دلیل درصد اطمینان را از عدم ایجاد و گسترش بیماری ها به حد قابل قبولی می رساند. البته که باید قبل از ضدعفونی مراحل شستشو و نظافت محیط و سطوح به خوبی انجام شده باشد تا کثیفی های موجود در محیط از رسیدن مواد ضدعفونی به میکروب ها جلوگیری نکنند یا آن را سخت تر نکنند.

انواع ضدعفونی کننده دامی

امروزه طیف وسیعی از مواد ضدعفونی کننده گوناگون در بازار برای ضدعفونی سطوح و فضاهای موجود در دامداری ها عرضه و معرفی می شوند که بر روی سطوح غیرزنده می توان از آن ها استفاده کرد. بخش بزرگی از این مواد ضدعفونی کننده و بیوسیدها که سال ها است در صنعت دام برای ضدعفونی مؤثر سطوح به کار می روند بر پایه الکل، ید یا کلر هستند. علاوه بر آن ها برای حوضچه های ضدعفونی پاها و سُم ها، تجهیزات و اماکن ترکیبات آمونیومی، ترکیبات بر پایه فنول ها نیز کاربرد دارند.

همچنین، ترکیباتی مانند کربنات سدیم و هیدرو اکسید سدیم، اسید استیک و پتاسیم پروکسی مونوسولفات در کنار ترکیبات جدیدتر که مداوم به بازار معرفی می شوند کاربرد دارند. مواردی مانند عوامل اکسید کننده (پراکسیدها)، اسیدهای آلی و سورفکتانت ها و... جزو محصولات جدید هستند که برای ضدعفونی بسیاری از فضاها و البته تجهیزات توصیه شده اند. تعدادی از آن ها مانند اسید پراکسید استیک که در حال اخذ استاندارد و رایج شدن در کشورهای مختلف هستند بر ضد طیف وسیعی از میکروب ها فعال و مؤثر تشخیص داده شده اند. از انواع مهم ضد عفونی کننده در دامداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فرمالین

  ترکیبات فرمالین یا فرم آلدئید (فرمالدئید) نیز کاربرد وسیعی در ضدعفونی فضاها و تجهیزات دامداری ها داشته و دارند که یکی از معروف ترین و پرکاربردترین ها ترکیب فرمالین یا فرمالین 37 درصد است. این ماده را می توان به روش های مختلف برای ضدعفونی استفاده نمود که رایج ترین روش ها شامل اسپری نمودن پس از رقیق سازی (معمولاً 40 لیتر در 60 لیتر) و دود دادن ترکیب فرمالین و پرمنگنات پتاسیم می شود. باید دقت شود که فرمالدئید و ترکیبات آن مستقیماً بر روی دام و طیور استفاده نشود و استفاده از آن حتما با نظارت و مشورت دامپزشک متخصص و مجرب صورت گیرد.

• جرمی ساید

  می توان جهت کسب اطمینان بیشتر از کاهش احتمال تاثیر گذاری بر دام و طیور داخل سالن پرورش از ترکیباتی مانند ترکیب تجاری جرمی ساید به شکل محلول یک لیتر در 100 لیتر در محیط اسپری نمود که علاوه بر نداشتن بوی نامطبوع و سمی نبودن، محلول رقیق شده آن نیز بر روی سطوح مختلف خاصیت خورندگی نداشته و برای محیط زیست نیز به دلیل قابلیت تجزیه پذیری در طبیعت کمتر می تواند مضر باشد.

مناطق مهم برای ضدعفونی

نوع سطح و میزان یا تعداد دفعات لمس و تماس بدن دام یا لباس و بدن انسان یا سایر وسایل مورد استفاده در با آن سطح یا سطوح می تواند تعیین کننده میزان اهمیت ضدعفونی آن ها باشد. سطوحی که مورد لمس بالا قرار می گیرند می توانند با احتمال بسیار بالاتری منجر به پخش میکروارگانیسم ها در محیط و سالن های دامداری شوند.

همچنین، اگر یک فضای خاص در دامداری دارای ترافیک و رفت و آمد بالایی است، در صورت صلاحدید مشاور متخصص امر ضدعفونی و بهداشت محیط دامداری، ممکن است نیاز به نظافت، شستشو و البته ضدعفونی در دفعات بیشتر، با دقت بالاتر و البته با حجم فراوان از مواد شوینده و ضدعفونی کننده یا مواد ضدعفونی کننده خاص یا قوی تر داشته باشد.

به همین نسبت، هر چقدر نیاز به استفاده بیشتر از مواد ضدعفونی کننده یا ضدعفونی کننده های قوی تری باشد، باید آگاهی و دقت بالاتری در مورد موارد ایمنی و اصول الزامی استفاده درست از آن ماده یا مواد ضدعفونی کننده کسب نمود یا مشاوره دقیق در مورد آن از افراد متخصص کسب نمود.

نکات مهم برای ضدعفونی دامی

همان طور که گفته شد، بسیار مهم است که ابتدا شستشو و نظافت و سپس ضدعفونی با دقت و رعایت روش های اصولی بر روی محل ها و وسایل در تماس زیاد یا مستقیم با دام ها یا دارای ترافیک و رفت و آمد بالا انجام شود. این موارد می تواند شامل ماشین ها و تریلی ها یا محفظه های حمل و نقل دام ها، ماشین آلات سنگین یا نیمه سنگین و وسایل مورد استفاده برای پخش خوراک و علوفه در آخورها یا ریختن در جلوی حیوانات، تجهیزات و وسایل و محیط شیردوشی ها یا زایشگاه های گاوداری ها یا باکس های انفرادی گوساله ها و محیط گوساله دانی ها و... باشد.

یکی از مواردی که در دامداری ها ممکن است با وجود اهمیت بالای آن مورد غفلت قرار گیرد، ضدعفونی کفش ها و چکمه های پرسنل شاغل دائمی و افراد دارای رفت و آمد موقت به شکل اصولی و دقیق است. خود این وسایل و محفظه های ضدعفونی کفش ها و لباس ها نیز باید در مکان درست جانمایی شده، به طور مناسب و در بازه های زمانی مناسب با دقت و به شکل اصولی مورد شستشو و ضدعفونی قرار گیرند. حوضچه های ضدعفونی نیز به همین شکل بعد از شستشو و ضدعفونی با ماده ضدعفونی کننده تازه و مناسب مجدداً پر شوند.

دستورالعمل ها یا پروتکل های روش های اصولی و استاندارد ضدعفونی باید از دامپزشکان یا دفاتر سازمان دامپزشکی دردسترس در نزدیک ترین محل اخذ شده و مورد آموزش قرار گیرند. دستورالعمل استفاده از هر ماده ضدعفونی کننده و محل مجاز یا مؤثر استفاده از آن نیز باید یا روی لیبل و برچسب روی محصول به خوبی و با شفافیت توضیح داده شده باشد یا شماره تماس و نماینده فنی در دسترس باشد که بتوان پشتیبانی فنی و نحوه مصرف را با سهولت از آن اخذ نمود.

زمان مناسب برای ضدعفونی

از نظر زمان مناسب برای ضدعفونی سطوح می توان آن ها را به دو دسته کلی تقسیم نمود.

• یک دسته را سطوحی تشکیل می دهند که لمس و تماس بالایی دارند و در نقاط پرترافیک یا پررفت و آمد در دامداری واقع شده اند. این سطوح در مکان هایی مانند سالن های شیردوشی و ذخیره شیر واقع شده اند که هر روز چند بار تقریباً تمام گاوهای شیرده در آن حضور می یابند و بنابراین باید مواردی مانند درها، دستگیره ها، نرده ها، پله ها، دکمه هایی مانند دکمه های دستگاه ها یا چراغ ها یا بالابرها، خود وسایل شستشو و... به طور منظم و در فواصل زمانی مناسب به روش درست مورد شستشو و ضدعفونی قرار گیرند.
• دسته دوم که سطوح یا فضاهای دارای تماس یا ترافیک کمتر هستند را با بازدیدهای منظم و دوره ای می توان در صورت کثیفی تشخیص داد و مورد نظافت و سپس ضدعفونی قرار داد.

تشخیص این دو دسته از سطوح و فضاها از یکدیگر و برنامه بازدید، شستشو و ضدعفونی آن ها با روش ها و مواد مناسب یک کار تخصصی بسیار مهم است که تجربه و آموزش کافی در مورد آن باید وجود داشته باشد یا از مشاورین متخصص و مجرب در مورد آن آموزش ها و مشاوره های لازم کسب شود.

قیمت و خرید ضدعفونی کننده دامی

با توجه به تنوع ترکیبات ضدعفونی کننده و نحوه یا گستره استفاده از آن ها، می توان انتظار داشت که بازه قیمتی گسترده ای در بازار برای انواع ضدعفونی کننده های قابل استفاده در دامداری ها مشاهده شود. این موضوع می تواند برای دامپروران سردرگم کننده باشد، اما می توان از مشاورین متخصص، مجرب و معتبر در مورد انتخاب و خرید مناسب ترین مواد ضدعفونی کننده با توجه به شرایط و نیاز هر واحد دامپروری کمک گرفت. اینترنت و سامانه های جامع و کاربردی موجود در آن مانند وب سایت و اپلیکیشن مرغابی نیز بسیار بر سهولت و دسترسی این مواد و خدمات مشاوره ای یا آموزشی لازمه در این دسته، افزوده اند.