هر چیزی که باید درباره آنفولانزای اسبی بدانید!!

آنفولانزای اسبی

آنفولانزای اسبی یک بیماری تنفسی بسیار مسری در بین اسب سانان (اسب، قاطر و...) است که از قدیم اهمیت بالایی داشت، زیرا در دوران قدیم شیوع آن می توانست تأثیر شدیدی بر صنعت حمل و نقل داشته باشد و حتی شبکه حمل و نقل را در منطقه شیوع بیماری مختل کند. ویروس عامل این بیماری بسیار مسری با آنفلوانزا یا آنفولانزای انسانی و پرندگان مرتبط است، اما با این حال از آنها تمایز دارد و حیوان مبتلا به آن می تواند قبل از بروز علائم بالینی نیز شروع به پراکندن ویروس کند.

شناخت بیماری های مهم اسب ها و از جمله این بیماری، علائم آن و نحوه پیشگیری یا کنترل و درمان آن توسط افراد دست اندرکار و مرتبط با نگهداری و پرورش اسب ها بسیار در حفظ سلامت انفرادی اسب ها یا گله ها و گروه های اسب ها اهمیت دارد. به همین دلیل است که در ادامه مقاله توضیحاتی پایه ای در مورد بیماری آنفولانزای اسبی یا آنفلوانزای اسبی و سایر موارد مهم مرتبط با آن جهت آگاهی فعالین عرصه اسب داری ارائه خواهد شد.

آنفولانزای اسبی چیست؟

آنفولانزای اسبی یا EI (Equine Influenza) همان طور که گفته شد یک بیماری به شدت مسری تنفسی در اسب سانان است که توسط دو زیرگروه ویروس آنفولانزا یا آنفلوانزا (خانواده Orthomyxoviridae) یعنی H7N7 و H3N8 ایجاد می شود. در واقع سویه های آنفلوانزای A که این دو گروه نیز عضو آنها هستند با حروف H (مخفف هماگلوتینین) و N (نورآمینیداز) نام گذاری می شوند که این دو، نام پروتئین های سطحی یا آنتی ژن های این ویروس ها است. این آنتی ژن ها عامل اصلی حمل و اتصال این ویروس ها به سلول های هدف خود است.

مطالعه بیشتر: کولیک اسب چیست؟

البته 18 زیرگروه مختلف از H و 11 زیرگروه مختلف از N وجود دارد که منجر به 198 ترکیب قابل ایجاد مختلف می شود و گاهی اوقات این ویروس ها اطلاعات ژنتیکی خود را با یکدیگر تبادل کرده و ویژگی های جدیدی می گیرند که می تواند منجر به شیوه انواع جدید و شدید یا حتی کشنده و البته آنفولانزاهای بین گونه ای شود (مانند اتفاقی که در مورد آنفولانزای طیور H5N1 و آنفولانزای خوکی H1N1 افتاد و قابلیت انتقال به انسان پیدا کردند). این موضوع باعث می شود که انواع فرعی آنفولانزای اسبی مانند ویروس احتمالا منقرض شده H7N7 و ویروس جدید به شدت در جهان پخش شده ی H3N8 نیز مطرح باشند.

گرچه ویروس آنفولانزای اسبی تاکنون توانایی انتقال به انسان نداشته و ویروسی با توان تکامل کندتر در مقایسه با سایر ویروس های آنفولانزا است، اما می تواند در محل هایی که گروه های بزرگی از اسب ها تجمع می یابند؛ مانند نمایش ها، مسابقات و سایر رویدادهای مرتبط با اسب ها شیوع گسترده یابد و منجر به خسارات قابل توجهی به صنعت اسب و ورزش های مرتبط با سوارکاری شود. همچنین، افزایش امکان حمل و نقل اسب ها در مسیرهای طولانی تر و به شکل گسترده تر با روش هایی مانند حمل و نقل ریلی و تریلرهای حمل اسب (اسب کِش ها) باعث شده که احتمال گسترش این ویروس افزایش یافته و بیشتر تسهیل شود.

علائم آنفولانزای اسب و تشخیص آن

همان طور که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد، حتی قبل از بروز علائم نیز اسب های آلوده به این ویروس توان پخش آن را دارند یا حتی برخی اسب ها اصولاً هیچ علامت ظاهری نشان نمی دهند؛ اما به ویروس EI (آنفولانزا یا آنفلوانزای اسبی) بیمار شده اند و در حال انتقال آن به سایر اسب ها هستند. این بیماری بسیار مسری با زمان کوتاه (1 تا 3 روز) که بیشتر در ماه های سردتر سال مشاهده می شود علائم بالینی را معمولاً به طور ناگهانی نشان می دهد.

مطالعه بیشتر: نگهداری از اسب ها در فصول مختلف

مشابه با ویروس های هرپس و باکتری های استرپتوکوک اسبی که عامل بیماری استرانگل یا گورم هستند، علائم آنفولانزای اسبی شامل مواردی مانند تب، ترشحات بینی، سرفه، بی حالی، از دست دادن اشتها و ضعف می شود. سرفه یکی از بارزترین علائم آنفلوانزای اسبی (EI) است که ناشی از تخریب سلول های گلو و ریه است.

بازسازی این سلول ها و بازگشت گلو و ریه به شرایط عادی می تواند تا سه هفته طول بکشد. در طول همین دو تا سه هفته است که اسب ها مستعد ابتلا به عفونت های ثانویه مانند ذات الریه باکتریایی نیز هستند.

از آنجایی که علائم تنفسی آنفولانزای اسب مانند سرفه با علائم سایر بیماری های تنفسی مشابه است، نمی توان بروز این بیماری را تنها از روی آنها تشخیص داد. قبل از هر چیز باید توجه کرد که بازه زمانی قابل آزمایش در اسب هایی که قبلاً واکسن زده اند کوتاه است و اگر نمونه برداری و آزمایش انجام شود، ممکن است بروز بیماری تشخیص داده نشود.

معمولاً جداسازی و تشخیص وجود ویروس آنفولانزای اسبی توسط آزمایشگاه های تخصصی تشخیصی از روی سواب یا سواپ های بینی که از اسب های مشکوک به داشتن بیماری گرفته شده، انجام می شود.

البته می توان با آزمایش نمونه های سرم خون نیز تشخیص آنفولانزای اسب را انجام داد. امروزه تکنیک های بسیار حساس و دقیق مثل تست PCR (یک روش نوین تشخیص ویروس بیماری از روی تشخیص وجود ژن آن در نمونه ها) و روش های مشابه برای تشخیص دقیق این بیماری در دسترس هستند. به خصوص وقتی بحث تشخیص آنفولانزای اسب از بیماری های دارای علائم بسیار مشابه مانند هرپس ویروس اسب یا ویروس رینیت (A rhinitis) یا استرپتوکوک اسبی مطرح باشد، اهمیت این روش های تشخیصی دوچندان می شود.

درمان آنفولانزای اسبی

اسب هایی که دچار عوارض بیماری آنفولانزای اسبی می شوند با استراحت و مراقبت های حمایتی درمان می شوند. عنوان شده که اسب هایی که نتیجه آزمایش آنفولانزا (EIV) در آنها مثبت بوده است، به ازای هر روز داشتن تب باید یک هفته استراحت کنند و از تمرینات ورزشی خارج شوند (در اسب های ورزشی). اگر تب بالاتر از 40 درجه سانتیگراد (104 درجه فارنهایت) رخ دهد، ممکن است که داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID_S) تجویز شود. در برخی موارد اگر تب ادامه یابد و ترشحات چرکی بینی وجود داشته باشد یا ابتلا به ذات الریه نیز رخ دهد، ممکن است آنتی بیوتیک هم تجویز شود.

نحوه مراقبت از اسب مبتلا به آنفولانزا

در منابع مختلف درمان خاصی جز پرستاری و مراقبت حمایتی برای اسب های مبتلا به آنفولانزای اسبی ذکر نشده و تمرکز بر روی درمان علائم و عوارض و کمک به سیستم ایمنی بدن برای مقابله خود آن با بیماری و رفع آن قرار دارد. البته گاهی اوقات عفونت ثانویه باکتریایی نیز به وجود می آید که نیاز به درمان دارویی خاص خود دارد. معمولاً 4 تا 6 هفته استراحت بنا بر نظر دامپزشک توصیه می شود تا سیستم تنفسی و مجاری تنفسی فوقانی از آسیب های وارده بهبود یابند.

اسبی که در حال استراحت و بهبودی است را باید در مکانی تمیز و دارای تهویه مناسب نگهداری نمود تا از ایجاد گردوغبار جلوگیری شود و همچنین مقادیر زیادی آب و یونجه تازه در اختیار آن قرار گیرد. اگر با وجود تدابیری که برای استراحت و آسایش اسب و بهبودی آن انجام گرفته باز هم بهبودی طول کشید یا پیشرفتی نداشت، باید با دامپزشک تماس گرفته شود و از او راهکارهای تکمیلی لازمه یا لیست کارهای لازم برای عیب یابی در تدابیر انجام گرفته شده را دریافت نمود. ممکن است نیاز به معاینه و آزمایش مجدد و بازدید اسب و شرایط آن توسط دامپزشک نیز باشد.

مدت زمان بهبودی آنفولانزای اسبی

علاوه بر یک هفته استراحت به ازای هر روز داشتن تب، اسب ها باید به صورت تدریجی به تمرین و فعالیت قبلی باز گردند تا زمان کافی برای بهبود ریه ها و مجاری تنفسی بعد از عفونت به آنها داده شود. بهبودی کامل از آنفولانزا معمولاً در 2 تا 3 هفته رخ می دهد. اگرچه مرگ در اثر آنفولانزا در اسب ها بسیار نادر است، اما ممکن است در اسب هایی که شدیداً به این بیماری مبتلا شده باشند بازگشت به شرایط عادی تا 6 ماه نیز طول بکشد.

راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزای اسبی

گرچه ویروس آنفولانزای اسبی می تواند اثرات گاهی اوقات قابل توجهی برجای بگذارد، اما از طریق راهکارهایی مانند واکسیناسیون مناسب و به موقع، رعایت دستورالعمل های امنیت زیستی (biosecurity Protocols) و اجرای قرنطینه یا جداسازی در مواقعی که لازم باشد و سایر راهکارهای تجویزی توسط دامپزشک متخصص و مجرب در کنترل بروز آن تا حد قابل توجهی موفق بود. مالکان اسب ها، سوارکاران و مربیان و سایر افراد مسئول اسب ها می توانند با پیروی از توصیه های واکسیناسیون ارائه شده توسط سازمان دامپزشکی یا بخش دامپزشکی فدارسیون سوارکاری و سایر نهادهای معتبر ذی ربط از این بیماری پیشگیری مؤثری داشته باشند.

همچنین، در صورت بروز و مشاهده علائم مربوطه باید به سرعت پروتکل ها یا دستورالعمل های مربوطه برای قرنطینه و جداسازی اسب های مشکوک از سایر اسب ها و ضدعفونی محیط و وسایل مربوطه را با کسب مشورت از دامپزشک فارم خود انجام داد. خود افراد مسئول اسب ها نیز در تعامل مداوم و مؤثر با دامپزشکان باید در رصد شرایط و علائم اسب ها فعال باشند و به عنوان مثال در فصل های دارای ریسک بالاتر بروز این بیماری در فواصل زمانی مناسب اندازه گیری درجه حرارت بدن اسب ها با دماسنج را انجام دهند.

مطالعه بیشتر: ویتامین های موردنیاز بدن اسب

با افزایش فعالیت بدنی اسب ها و قرار داشتن آنها در فضای باز به ویژه در فصول سردتر سال باید بیشتر اسب ها را از نظر بروز بیماری های تنفسی و از جمله آنفولانزا تحت نظر داشت. به خصوص در اواسط پاییز به بعد و ماه های فصل زمستان (بسته به اقلیم محل نگهداری و فعالیت اسب ها) باید در تعامل با دامپزشک مورد وثوق فارم خود برنامه غربالگری و واکسیناسیون مناسب را برای اسب ها در برنامه فارم پرورش اسب یا باشگاه سوارکاری خود قرار داد.

واکسیناسیون معجزه نمی کند، اما بهترین راهکار موجود برای پیشگیری از بیماری یا کاهش عوارض آن در صورت بروز است. اسب های واکسینه شده بیماری را با شدت کمتری می گیرند و مدت زمان پخش ویروس کمتری دارند. این در حالی است که در باشگاه ها یا فارم ها و به خصوص گله های اسب واکسینه نشده در برابر ویروس آنفولانزای اسبی میزان آلودگی اسب ها به 100 درصد هم می رسد و امکان جهش یافتن ویروس به سمت خطرناک تر شدن و مسری تر شدن نیز وجود دارد.

نکته های مهم دیگر در مورد پیشگیری و واکسیناسیون اسب ها در برابر آنفولانزای اسبی شامل موارد زیر است:

• رعایت اصول قرنطینه بر اساس دستورالعمل های معتبر (مانند سازمان دامپزشکی) در مورد اسب های تازه وارد به محل یا دارای علائم مشکوک تا رسیدن و معاینه یا نمونه گیری توسط دامپزشک و تعیین تکلیف در مورد بیمار بودن یا نبودن و ادامه قرنطینه
• نظافت و ضدعفونی وسایل مورد استفاده برای اسب های بیمار و لباس و خود افراد در تماس با اسب های آلوده (وسایل و البسه آلوده نیز می توانند بیماری را انتقال دهند)
• واکسیناسیون اسب ها بنا به توصیه سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE) با واکسن های حاوی سویه های امروزی و شایع در هر منطقه که بسته به نوع واکسن تزریق شده، ایمنی با سرعت متفاوتی ایجاد می شود.
• در منابع آمده است که سریع ترین پاسخ به واکسیناسیون با واکسیناسیون از طریق بینی یا اینترنازال (intranasal vaccination) ایجاد می شود
• برای اسب های مسابقه ای که مداوم در حال مسافرت هستند، توصیه شده که واکسیناسیون تأکید شده به طور سالانه با دوز واکسن شش ماه یکبار تقویت شود.
• در محل رویدادها و گردهمایی های شامل اسب ها توصیه شده که مالکان و مسئولین اسب ها و دامپزشکان همراه در محل رویداد یا گردهمایی با متخصصان محلی جهت تعیین میزان خطر و تغییر لازم احتمالی در برنامه قرنطینه یا واکسیناسیون (تشدید آنها) تماس برقرار کنند.

نتیجه گیری

با توجه به مجموع مواردی که گفته شد، داشتن ارتباط مؤثر و مداوم با مراجع دامپزشکی ذی صلاح و دامپزشکان مجرب و متخصص برای پیشگیری یا درمان بیماری ها و از جمله آنفولانزای اسبی یک الزام بسیار راهگشا است. ارتباط با مراکز خدمات دامپزشکی و تأمین کنندگان تأیید شده و معتبر اقلام لازم برای پیشگیری و درمان بیماری ها اعم از داروها، افزودنی های خوراک، وسایل لازم برای نگهداری اسب یا قرنطینه آن (برای خود اسب و محیط نگهداری آن و افراد مرتبط با آن)، مواد ضدعفونی کننده و.... یکی از موارد بسیار مهم است که ممکن است انتخاب بهترین گزینه ها در همه این شاخ ها وقت گیر و سخت به نظر برسد.

اپلیکیشن و وب سایت مرغابی به عنوان سامانه جامع تمام موارد موردنیاز در حوزه های مختلف دام و طیور و البته اسب ها این امکان را می دهد که در تمامی شاخه های مورد نیاز (چه سخت افزار، مواد و وسایل و چه نرم افزار مانند موارد آموزشی یا مشاوره ای و...) بتوان به سهولت بین گزینه های متنوع به بررسی و مقایسه پرداخت و حتی از خدمات مشاوره ای لازمه نیز برای اتخاذ بهترین تصمیم ممکن کمک گرفت.