به دنیا آمدن بچه های همه جانداران یک حس بسیار زیبا از زندگی و ادامه آن در جهان ما می دهد. به ویژه وقتی که قرار است روند خوابیدن مرغ بر روی تخم ها و نگهداری از آنها طی مدت 21 روز و سردرآوردن جوجه ها از تخم در یک دستگاه جوجه کشی شبیه سازی شود، جزئیات و شگفتی های این کار بیشتر برای انسان جذاب می شود اما وقتی تولید جوجه از تخم ها با نتایج ضعیف همراه باشد، می تواند بسیار ناامید و سردرگم کننده ظاهر شود. اگر آگاهی کافی در مورد دلایل اصلی عدم موفقیت در جوجه کشی کسب شود، می توان از نتایج این فعالیت و دیدن جوجه های سرحال و زیبای طلایی رنگ که جلوی پای انسان جست و خیز می کنند، احساس لذت بخشی داشت.
در ادامه این مقاله تلاش می شود تا دلایل اصلی کاهش موفقیت در جوجه کشی یا به بیان علمی نرخ هَچ (Hatch) شرح داده شود. مشکلات اساسی بر سر راه موفقیت در جوجه کشی را به طور کلی مواردی مانند کیفیت نامناسب تخم و سایر مشکلات در نطفه و باروری تخم، دما و رطوبت نامناسب فضای داخل دستگاه جوجه کشی، مشکل در عملکرد و تنظیمات دستگاه جوجه و چرخاندن نامناسب تخم ها، مشکلات تکنیکی ناشی از نداشتن علم و تجربه کافی در کار جوجه کشی (مواردی مانند باز و بسته کردن دستگاه جوجه کشی در زمان مناسب و حمل و نقل نامناسب تخم ها و...) شامل می شود.
بررسی دلایل عدم تبدیل شدن تخم ها به جوجه
شاید ساده ترین کاری که بتوان برای بررسی دلیل تبدیل نشدن تخم ها به جوجه انجام داد، شکستن تخم های جوجه نشده در طی دوره استاندارد جوجه کشی باشد. این کار چندان کار جذابی نیست، زیرا محتوای تخم های جوجه نشده که 21 روز در دما و رطوبت نسبتاً بالا قرار داشته اند به احتمال زیاد چندان رنگ و بوی خوبی ندارند. پس بهتر است از دستکش، ماسک، روپوش و پیش بند مناسب برای این کار استفاده شود. همچنین، بدون داشتن تجربه و دانش کافی نمی توان انتظار داشت که با شکستن تخم ها به خوبی دلایل عدم جوجه درآوری آن ها مشخص شود.
به عنوان مثال، تخم های نابارور که به اشتباه بارور فرض شده اند دارای محتویات کاملاً زردرنگ هستند که هیچ نشانه ای از جنین یا لکه خون در آن مشاهده نمی شود. پس با اینکه در ادامه مقاله به دلایل عدم موفقیت جوجه کشی پرداخته خواهد شد؛ اما به افراد فعال در عرصه جوجه کشی و تولید جوجه توصیه می شود که شکستن تخم ها و بررسی وجود امکان هر کدام از دلایل را با کسب آموزش یا تحت نظر افراد متخصص انجام دهند.
مطالعه بیشتر: مراقبت از جوجه یکروزه در خانه
همچنین، در طول جوجه کشی توصیه می شود که از روند کار یادداشت برداری شود و مواردی مانند بروز اتفاق های پیش بینی نشده و زمان بروز هرکدام یادداشت شود. این موضوع کمک می کند که اشکالات پیش آمده در نتیجه نهایی مانند عدم خروج جوجه ها از تخم با فراموشی در چرخاندن تخم ها و زمان آن تطابق داده شوند و ضمن آشنایی بهتر با دلایل انواع مختلف تلفات در جوجه های تولید در جوجه کشی، جلوی تکرار آن ها گرفته شود.
-
نابارور بودن (بدون نطفه بودن) تخم ها در هنگام تخم گذاری
عقیم بودن و مشکل در باروری خروس ها یا پایین بودن ارثی باروری و جوجه درآوری که از والدین به تخم ها منتقل می شود، می توانند باعث شوند که تخم ها حتی قبل از ورود به دستگاه جوجه کشی امیدها را برآورده نکنند. نسبت خروس ها به مرغ ها در گله های مادری نیز می تواند بسیار مؤثر باشد و اگر تعداد خروس بارور و سالم در میان مرغ ها بسیار کمتر یا حتی بسیار بیشتر از حد استاندارد باشد، می تواند بر تولید تخم های نطفه دار و بارور تأثیر منفی قابل توجهی داشته باشد. اگر خروس ها بیش از حد پیر باشند یا تغذیه نامناسب یا ناکافی داشته باشند نیز می تواند بر نابارور بودن تخم های در نظر گرفته شده برای جوجه کشی یا تولید جوجه های ناقص و ضعیف مؤثر باشد.
-
مشکلات منتقل شده از مادر به تخم و جوجه
حتی تغییر فصول نیز می تواند به دلیل تغییر طول روز باعث کاهش باروری فصلی در مرغ مادر شود. بیماری ها نیز می توانند به منجر به کاهش باروری شوند. به عنوان مثال، بیماری های تنفسی مانند برونشیت عفونی می توانند باعث بروز مشکل در باروری و کاهش میزان هَچ یا جوجه درآوری از تخم ها شوند. برای درمان یا واکسیناسیون طیور برعلیه بیماری ها در گله مولد و رفع این مشکلات باید به دامپزشکان معتبر و مجرب مراجعه نمود. همچنین، ضدعفونی محل پرورش و بهداشت تجهیزات مرغداری را نیز باید جدی گرفت.
-
مشاهده با تابش نور یا کندلینگ
اگر افراد در کار جوجه کشی حرفه ای شده باشند یا در مراکز تخصصی تولید جوجه یکروزه فرایند جوجه کشی انجام شود، از روش اصطلاحاً کندلینگ (candling) یا نوراندازی بر تخم ها و مشاهده داخل آن از پشت نور استفاده می شود تا شرایط تخم ها بررسی شود. می توان با این روش متوجه استفاده نامناسب از دستگاه جوجه کشی یا شرایط نامناسب گله مولد و همچنین نرخ پایین جوجه درآوری ناشی از مسائل ارثی و هم خونی شد.
با شناسایی و حذف تخم های دچار مرگ زودرس شده از طریق روش نورسنجی تخم ها می توان علاوه بر تشخیص زمان مرگ و دلیل آن، از باز شدن تخم های فاسد شده در درون دستگاه و آلودگی سایر تخم ها و جوجه ها جلوگیری کرد. در روش کندلینگ یا نور اندازی بر تخم ها براین‌اساس عمل می شود که با پیشرفت فرایند جوجه کشی و تبخیر رطوبت تخم، اندازه کیسه هوا افزایش یافته و می توان از روند عادی این افزایش اندازه کیسه هوا طی روزهای مختلف جوجه کشی پی به در حال رشد بودن جوجه در تخم یا متوقف شدن رشد جوجه و مرگ آن برد که انجام آن نیاز به تجربه و تخصص خاصی دارد.
-
تخم مرغ کهنه یا فاسد در دستگاه جوجه کشی
فساد تخم ها می تواند ناشی از کهنه بودن آن ها بوده یا در داخل دستگاه به دلیل تنظیم نامناسب دستگاه رخ دهد. در اینجا نیز توصیه می شود که حتی الامکان تخم های مورد استفاده در جوجه کشی تازه باشند و در هنگام تخم گذاری مرغ مادر یا مدت کوتاهی بعد از آن مستقیماً به دستگاه جوجه کشی منتقل شوند.
-
عدم برقراری رطوبت کافی در محیط دستگاه جوجه کشی
مشاهده جوجه های کامل شده اما از تخم درنیامده و مرده می تواند ناشی از میانگین رطوبت پایین در سیستم جوجه کشی باشد. جوجه آغشته به محتویات تخم مرغ می تواند ناشی از میانگین رطوبت پایین یا بسیار بالا باشد. جوجه های دارای مشکل در ناحیه ناف می تواند ناشی از رطوبت بالا طی دوره جوجه کشی باشد. همچنین، جوجه های تولید خیلی ریز و قدکوتاه نیز می تواند ناشی از پایین بودن رطوبت محیط داخل دستگاه جوجه کشی باشد. بروز این موارد متعدد اهمیت تنظیم نمودن رطوبت دستگاه در میزان مناسب را نشان می دهد.
-
عدم برقراری دمای کافی در محیط دستگاه جوجه کشی در زمان مناسب
اگر در مراحل اولیه انکوباسیون یا جوجه کشی، دستگاه با دمای نادرستی تنظیم شده باشد یا به هر دلیل دیگر مانند خرابی و کالیبره نبودن دستگاه جوجه کشی مرگ نطفه رخ دهد، با کندلینگ یا نوردهی در روز هفتم جوجه کشی مشخص می شود. دمای بالاتر یا پایین تر از دمای استاندارد می تواند علاوه بر فاسد کردن تخم به جای رشد جنین درون آن، باعث مشکلاتی مانند تولید جوجه های زودرس با ناف خونی و سایر مشکلات ناف یا تولید جوجه های بزرگ اما مرده و بدبو شود. جوجه های کوتاه قد یا دارای مشکل در تنفس نیز جزو نتایج دمای خیلی پایین یا بالا هستند.
دمای بالا در سه روز آخر جوجه کشی می تواند منجر به تأخیر در به دنیا آمدن جوجه ها و به تأخیرافتادن نوک زدن جوجه ها به تخم تا بعد از روز 21 ام (روز آخر) شود. همچنین، جوجه های فلج یا دارای معضلاتی مانند ناهنجاری نوک، از دست دادن چشم، گردن چروکیده، پاهای بازمانده و کجی انگشتان نیز می توانند از عوارض دمای بالاتر از حد نرمال در سه روز آخر دوره جوجه کشی باشد. همان طور که اشاره شد، دمای بالاتر یا پایین تر از حد نرمال می تواند دلیل افزایش تعداد جوجه های مرده داخل تخم با موقعیت نادرست قرارگیری درون تخم نیز باشد.
-
مدت زمان قرارگرفتن یا نحوه چرخش نامناسب تخم ها در دستگاه جوجه کشی (انکوباتور)
مشاهده تعداد بیش از حد جوجه های مرده در داخل تخم می تواند به دلیل چرخش نامناسب تخم ها یا تنظیم نامناسب دستگاه انکوباتور باشد. البته تنظیم تهویه نامناسب در کنار دما و رطوبت به شدت پایین یا بالای دستگاه نیز جزو عملکردهای نامناسب دستگاه است که می تواند به این مشکلات منجر شود.
-
حمل و نقل نامناسب تخم ها
آسیب یا ضربه شدید ناشی از حمل و نقل تخم ها در شرایط نامناسب نیز می تواند منجر به افزایش تعداد جوجه های هچ نشده در بین تخم های داخل دستگاه جوجه کشی شود. ممکن است افراد مبتدی حتی از تخم هایی که از محلی بسیار دور و به شکل نامناسب حمل شده اند برای جوجه کشی از مرغ های نژادهای خاص و غیربومی منطقه خود استفاده کنند. توصیه می شود که حتی الامکان تخم ها مستقیماً از مرغ گرفته شده و برای جوجه کشی استفاده شوند و یا از افراد متخصص در مورد شرایط حمل استاندارد تخم های نطفه دار برای استفاده در جوجه کشی مشورت گرفته شود.
نتیجه گیری و جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم که 8 دلیل مرگ جوجه ها در فرایند جوجه کشی را ذکر کنیم. ممکن است یک کاربر مبتدی دستگاه جوجه کشی با یک یا دو دفعه کار با آن هرگز متوجه نشود که دقیقاً چه چیزی باعث تلفات شده است، اما با افزایش تجربه و دقت و با تیزهوشی می توان سریع تر متوجه دلایل دقیق بروز تلفات در جوجه کشی شد.
با توجه به اینکه کیفیت ژنتیکی و شرایط استفاده از خوراک طیور و پرورش مرغ ها و خروس های مولد، شرایط و مدت نگهداری و حمل و نقل تخم ها قبل از جوجه کشی، تنظیم درست رطوبت و دما و سیستم چرخش تخم ها در طی دوره جوجه کشی، ایرادات و خرابی های دستگاه جوجه کشی و بی تجربگی در انجام این فرایند بسیار در نتیجه آن مؤثر هستند پیشنهاد می کنیم برای موفقیت در این کار از افراد متخصص و با تجربه در این زمینه سوال نمایید.
