نگهداری از جوجه یک روزه در خانه
تمامی افراد در زمان کودکی حداقل یک بار جوجه خریده و سعی کردند از آن ها نگهداری کنند اما کم تر کسانی موفق شدند این موجودات کوچک و دوست داشتنی را صحیح و سالم نگه دارند. جوجه هایی زیبا و معمولا در رنگ های مختلف که حتی مرگشان هم اشک مادرمان را هم در می آورد. آیا می توانید تصور کنید که جوجه های کوچک تر از آن نیز وجود دارند؟
در پاسخ باید بگوییم بله. جوجه یک روزه که تازه متولد شده اند بسیار کوچک تر از آن چیزی هستند که شما تصور می کنید. بسیاری از افراد قصد دارند تا این موجودات کوچک را در منزل نگه داری کرده و پرورش دهند؛ از این رو ما در این مقاله قصد داریم مراقبت های لازم برای نگهداری جوجه یک روزه در خانه را ذکر کنیم تا بتوانید به آرزوی کودکی خود دست پیدا کنید.
نگهداری جوجه یک روزه در منزل
قبل از هر چیز باید این نکته توجه کنید که جوجه های یکروزه دارای سویه های تجاری مانند سویه راس، کاب، هوبارد، هایلاین، شیور، بُونز و... هستند که یکی از نکات مهم برای نگهداری آن ها به شمار می رود. نگهداری این جوجه ها (به خصوص در روزهای اولیه زندگی) در منزل، چه به عنوان حیوان خانگی و چه برای تأمین بخشی از نیازهای خوراکی خانواده می تواند چالش های خاص خود را به همراه داشته باشد. به ویژه ایجاد شرایط نگهداری از جوجه های سویه های تجاری (صنعتی) و بومی در محیط های آپارتمانی از نظر متخصصین تغذیه و پرورش طیور کاری استاندارد و قابل توصیه قلمداد نمی شود.
با توجه به اینکه خرید و نگهداری جوجه های یکروزه یا کم سن و سال در منازل همچنان حتی در شهرها و آپارتمان ها تا حدی رایج است، تلاش خواهد شد که در ادامه این مقاله توصیه هایی کاربردی برای افزایش ماندگاری و طول عمر این جوجه ها (چه سویه های صنعتی و چه بومی) و ایجاد کیفیت زندگی بالاتر برای آنها در این شرایط به مخاطبین ارائه شود.
بدیهی است که می توان جهت کسب اطلاعات موردی درباره شرایط خاص هر محیط نگهداری غیرصنعتی به دامپزشک دردسترس خود یا کارشناسان مشاور تغذیه و پرورش که از طریق اینترنت یا دفاتر فروش خوراک دام و طیور قابل دسترس هستند، مراجعه نمود.
نگهداری از جوجه در منزل
نکته اول به افراد مبتدی و تازه کار در پرورش طیور، این است که گرچه مراقبت از جوجه های یک روزه یا چندروزه در منزل دشوار و چالش برانگیز به نظر می رسد، اما اگر ابزار، خدمات مشاوره و دانش لازمه از طریق منابع معتبر کسب شود، می توان تا حد قابل قبولی از داشتن جوجه هایی سالم و سرحال و دارای طول عمر قابل قبول اطمینان کسب نمود.
در همین راستا مواردی مانند ایجاد محیطی با تهویه، دما و ایمنی مناسب، دسترسی کافی و آسان به خوراک (دان) مناسب و آب تمیز و تطابق دادن فرمول دان با سن و رشد جوجه ها، ایجاد شرایط رطوبت محیطی و هم خوان با دمای مناسب برقرار شده (تاحدامکان در محیط منزل)، آشنایی با علائم بیماری های رایج در مرغ ها و نحوه برخورد درست با این بیماری ها و زمان مناسب مراجعه به دامپزشک و نهایتاً ایجاد بستر و فضای اختصاصی استراحت و خواب مناسب برای هر جوجه به شکل مناسب، ایمن و تأمین کننده حداکثر آسایش ممکن، جزو موارد اولیه، اساسی و حیاتی برای رسیدن به اهداف فوق است.
-
ایجاد فضای ایمن برای جوجه ها
بدون شک همگی می دانیم که مسکن و داشتن یک سرپناه جزو اولین و مهم ترین نیازهای ما انسان هاست اما در این زمینه، تفاوت زیادی بین انسان و حیوانات وجود ندارد، به خصوص جوجه های یک روزه که تازه متولد شده اند؛ بنابراین اگر قصد نگهداری جوجه یک روزه در خانه را دارید، اولین قدم شما، ایجاد فضای امن برای رشد و نمو این حیوان است.
شرط اولیه تهیه و نگهداری از جوجه های یکروزه یا کم سن و سال به شکل انفرادی یا گروهی در هر محیطی ایجاد فضای نگهداری مناسب تا سطح حداقل قابل قبول است. اصول اساسی الزامی برای این محیط مواردی مانند ایمنی لازم، دما و رطوبت مناسب در سطح زیست جوجه ها و موارد دیگر از این دست است.
پیشنهاد می کنیم فضای نگهداری جوجه ها در روزهای اولیه مکان های کوچک با محدوده مشخصی باشند که به اندازه کافی گرم بوده و بستر راحتی آن ها باشد. لازم به ذکر است که جوجه ها در روزهای اولیه زندگی خود چندان قادر به حفظ دمای مناسب بدن نیستند و این دما یا از طریق مادر یا دستگاه های گرمایشی مناسب ایجاد می شود. می توان با توجه به امکانات در دسترس، این فضا را با جعبه دارای ابعاد مناسب یا قفس های روباز (جوجه ها معمولاً توان جهش های بلند را ندارند) و هر وسیله ای که دامپزشک یا کارشناس پرورش طیور با توجه به شرایط صاحب جوجه ها توصیه کند، ایجاد نمود.
کف این فضا را می توان با بستر نرم از مواد مناسب پوشش داد تا امکان آسایش، عدم آسیب فیزیکی و گرم شدن بهتر فراهم باشد. در ادامه مقاله به شرایط مناسب بستر به طور اختصاصی تر پرداخته خواهد شد، اما در اینجا لازم به ذکر است که بستر نگهداری جوجه ها با توجه به اهمیت حیاتی کنترل و خروج راحت فضولات جوجه از محیط و تأثیر آن در آسایش محیطی جوجه ها، نباید مورد غفلت قرار گیرد.
-
توجه به رطوبت و دمای محیط
دما، رطوبت و بستر مناسب، 3 ضلع اصلی یک برای نگهداری جوجه ها چه در خانه و چه در مرغداری به شمار می رود. دما و رطوبت دو فاکتور مهمی هستند که باید به شکل هماهنگ برای جوجه فراهم شود. توجه کنید که از رطوبت خیلی کم یا زیاد دوری کنید؛ چراکه هردوی آن ها برای سلامت جوجه یک روزه خطر آفرین هستند.
البته یکی از چالش های نگهداری جوجه ها به شکل بهینه در منزل این است که فراهم نمودن رطوبت مناسب در فضایی مثل فضای داخلی منزل چندان مقدور نباشد.
درهرصورت، در هفته اول رطوبت حداقلی حدود 50 تا 60 درصد برای محیط نگهداری جوجه ها توصیه شده که تدریجا تا 40 درصد کاهش می یابد. توصیه می شود که با کسب نظر از کارشناس مجرب نسبت به ایجاد رطوبت مناسب (تا حد امکان) برای جوجه ها اقدام شود.
دمای مناسب را می توان راحت تر ایجاد نمود که به شکل کلی در حدود 35 درجه در روزهای اول مناسب دانسته شده که تدریجاً تا هفت روزگی به 30 درجه کاهش می یابد و در یک ماهگی (4 هفتگی) بین 18 تا 20 درجه مناسب ارزیابی شده است.
شاید برایتان سوال باشد که چرا برای جوجه های یک روزه باید دما را بالا را نگه داشت و محیط را بیش از حد گرم کرد؟ پاسخ به این سوال از آن جا نشات می گیرد که جوجه های یک روزه پوشش کرکی روی پوست خود دارند و فاقد پر می باشند؛ از این رو توانایی تنظیم دمای بدن خود را ندارند.
با گذشت زمان، به تدریج با رشد جوجه پرهای آن نیز درمیاید؛ به همین دلیل می توان پس از مدتی دما را کم تر کرد.
برای تحقق این امر می توان از دماسنج های معمولی و رطوبت سنج های قابل تهیه با دقت قابل قبول استفاده نمود و بهتر شرایط را تحت کنترل داشت.
-
تأمین دان کافی و آب تمیز
تأمین آب و غذای مناسب و کافی جزو پیش نیازهای زیست هر جانداری است که جوجه ها نیز از آن مستثنی نیستند. قبل از هر نیازی، تأمین آب شیرین و تمیز که تازه باشد و روزانه عوض شود را باید در دستور کار قرار داد. جوجه ها نیاز به خوراکی باکیفیت و پروتئین بالا دارند که به خوبی ترکیب آن تمام نیازهای تغذیه ای و سلامت آن ها را برآورده کند.
مناسب ترین خوراکی که همه کارشناسان و متخصصین در مورد آن اجماع نظر دارند، پیش دان یا استارتر جوجه (برای نژاد یا سویه گوشتی یا تخم گذار یا بومی و دوکاربردی) است که بسته به مندرجات روی بسته بندی آن برای هفته اول و دوم زندگی جوجه مناسب است.
فرمول دان استارتر یا پیش دان آردی (پودری) یا پِلِت (اغلب به شکل گرانول های استوانه ای یا اصطلاحاً فشنگی) به شکلی بالانس شده که تمام احتیاجات جوجه ها به تمام مواد مغذی لازم را در روزهای اول زندگی تحت پوشش قرار دهد. درست است که شاید تغذیه جوجه ها با باقیمانده های خوراکی خانه یا ترکیب دانه هایی که مشاور مجرب توصیه نموده، قابل انجام است، اما مطمئن ترین گزینه برای این دوران بسیار حیاتی، دان آماده استارتر یا آغازین است.
می توان ظروف با عمق کم و شکل مناسب (به شکلی که جوجه خود را در آبخوری خیس یا غرق نکند) و دارای وزنی که به راحتی به روی بستر برنگردد را جایگزین تجهیزات مرغداری نمود. البته بهتر است که دانخوری و آبخوری تولیدشده جهت استفاده اختصاصی برای جوجه ها استفاده شود؛ اما اگر به هر دلیلی دردسترس نبودند، با نظر مشاور یا کارشناس پرورش و تغذیه طیور می توان راهکاری قابل قبول اتخاذ نمود.
-
تغذیه مناسب با سن؛ مهم ترین عامل رشد برای نگهداری جوجه یک روزه در خانه
استفاده از دان روزهای اول یا سنین دیگر برای همه طول عمر جوجه ها یا مرغ ها گزینه مناسبی برای رشد و سلامتی و طول عمر مناسب آنها نیست. با گذر ایام و رشد جوجه ها که در بازه زمانی خاصی حالت تصاعدی و روزافزونی هم دارد، نیازهای تغذیه ای آنها نیز مدام تغییر می کند.
در مزارع صنعتی پرورش طیور، جیره گله های طیور بر اساس سن و مرحله رشد دسته بندی می شود که رعایت این دسته بندی ها تا آنجا که برای پرورش دهنده خانگی ممکن باشد، تعیین کننده میزان و کیفیت رشد و سلامت جوجه ها است.
یک دلیل دیگر توصیه به استفاده از دان تخصصی فرموله شده به همین موضوع برمی گردد که دان طیور (به ویژه طیور گوشتی) معمولاً برای سنین اولیه تحت عنوان پیش دان یا استارتر، برای سنین بعد از روزهای اولیه تحت عنوان میان دان و برای سنین تا فاصله 45 تا 60 روزگی و حتی کمی بیشتر نیز تحت عنوان دان پایانی یا فینیشر (Finisher) در بازار خوراک طیور عرضه می شود. حتی اگر تمایل به پرورش جوجه ها به شکل تغذیه با مواد خوراکی طبیعی یا اصطلاحاً اُرگانیک (Organic poultry farming) وجود داشته باشد، خوراک مخصوص پرورش ارگانیک نیز برای پرورش دهندگان بومی یا خانگی دردسترس است.
-
آشنایی با بیماری جوجه ها و روش های درمان
همان طور که از اشارات قبلی قابل پیش بینی است، آسیب پذیرترین دوران زندگی طیور را دوره روزهای اولیه زندگی شامل می شود که در این دوران احتمال بروز بیماری در آن ها زیاد است. بسیار مهم است که حداقل اطلاعات و آموزش کافی در مورد رفتار و نشانه های ظاهری سلامت در جوجه ها و علائم بیماری ها در آنها کسب شود و مداوم از این نظر آن ها را تحت نظر داشت.
طیور می توانند تحت تأثیر طیف گسترده ای از بیماری های اختصاصی یا بیماری های مشترک بین انسان و دام و طیور قرار بگیرند که علائم متنوعی دارند.
علائم شایع و مشترک بسیاری از بیماری ها و معضلات سلامتی را مواردی مانند بی حالی، بی اشتهایی، لاغری، از دست دادن وزن و کوچک ماندن، اسهال، کثیفی مشهود مخرج و زیر دُم، رنگ و شکل غیرطبیعی فضولات، چشمان اشک آلود یا دارای چرک در اطراف آن، مشاهده ترشحات و ضایعات در اطراف منقار، سرفه یا عطسه، ریختگی موضعی و مشهود پرها، رفتار غیرطبیعی همچون تلوتلوخوردن، لنگش، نوک زدن زیاد و زخمی کردن یکدیگر، ولو شدن به یک طرف و یا پشت بدون برگشتن سریع به حالت عادی و... دانست.
اگر متوجه علائم بالا در میان جوجه ها شدید، به سرعت جوجه هایی دارای علائم را از دیگران جدا کنید تا از شیوع و گسترش بیماری تا حد امکان جلوگیری شود. در قدم بعدی حتما با یک دامپزشک مشورت کنید تا مراحل شناخت و درمان بیماری را به سرعت طی کنید.
ضدعفونی محیط یا محفظه نگهداری جوجه ها به شکل مناسب با مواد ضدعفونی کننده مرغداری مناسب قبل از ورود آن ها و رعایت مواردی مانند تهیه شرایط محیطی، بستر مناسب، خشک و تاحدامکان تمیز نگه داشتن محل زندگی جوجه ها می تواند تاثیر بسیاری در عدم بروز بیماری در جوجه ها داشته باشد.
تهیه جوجه ها از منبع معتبر و قابل اعتماد که جوجه های ضعیف یا اصطلاحاً وازده را نفروشد و تا موقع فروختن جوجه ها از آن ها در شرایط مناسب نگهداری کند نیز تاثیر زیادی در سلامتی و عدم بروز بیماری ها در آینده دارد. جوجه هایی که رنگ شده اند و در کنار خیابان توسط دستفروش ها فروخته می شوند را نمی توان یک گزینه اطمینان بخش برای داشتن مرغ ها یا خروس های بالغ و سالم در آینده دانست (به خصوص اگر صرفاً نگهداری تفریحی و کوتاه مدت مدنظر نباشد) و انتظاری بالایی نباید از این جوجه ها داشت.
گرچه شاید در مورد جوجه های خریداری شده برای نگهداری تفریحی و بازی کودکان در محیط منزل و آپارتمان انتظار چندانی وجود ندارد، اما کسب اطمینان در مورد واکسیناسیون مناسب جوجه ها در زمان های لازمه و در برابر بیماری های مهمی مثل بیماری مارک (فلج مرغان یا MD)، برونشیت عفونی، کوکسیدیوز، نیوکاسل، گامبورو و... یک نیاز برای سلامت و طول عمر قابل قبول در جوجه ها و طیور بالغ است.
پیشنهاد می شود که در موقع خرید از سن جوجه ها و گرفتن واکسن های طیور در این سن (قبل از خرید آن ها) اطمینان حاصل شود و از دامپزشک متخصصی که در دسترس باشد نیز در مورد تقویم واکسیناسیون جوجه ها با واکسن های ضروری کسب نظر شود.
-
آشنایی جوجه ها با فضای باز
با اینکه قصد نگهداری جوجه در منزل را دارید،ممکن است محل نگهداری جوجه ها دارای حیاط یا فضای سبز مختصر یا وسیعی باشد. شاید هم امکان دسترسی به فضای باز به شکل دیگری فراهم باشد. در این صورت، می توان به تدریج جوجه ها را به فضای باز عادت داد (به خصوص در فصول مناسب و معتدل سال). اگر تعدادی جوجه در فضای بسته کوچکی در اختیار باشند که روز به روز هم رشد نموده و جثه بزرگتری پیدا می کنند، به نفع آن ها است که زندگی در فضای باز را فراگیرند.
توصیه شده که ابتدا مدت کوتاهی در زمان معتدل، بدون باد و باران یا آفتاب شدید، جوجه ها به فضای بیرونی محصور و ایمن هدایت شوند و به تدریج مدت وقت گذرانی در فضای باز افزایش یابد. درهرصورت، باید اطمینان حاصل شود که به سایه و پناهگاه مناسب در زمان حضور در فضای باز دسترسی آسان و سریع وجود دارد و در طول این مدت نیز آن ها را باید تحت نظر نگاه داشت. به خصوص که علائم استرس و تنش از طرف محیط یا عوامل مزاحم نیز باید به سرعت تشخیص داده شده و جهت بازگرداندن جوجه ها به محیط بسته یا پناهگاه ایمن اقدام شود.
جمع بندی نهایی
با توجه به اینکه نگهداری جوجه های یک روزه در منزل (به خصوص فضای محدود مانند فضای آپارتمانی) جزو روش های پرورش و نگهداری استاندارد و مدرن طیور به حساب نمی آید، ممکن است چندان اصول استاندارد پرورش طیور در مورد آن جدی گرفته نشود و مورد تأکید قرار نگیرد؛ اما چه از نظر اخلاق و حقوق حیوانات و چه ازنظر داشتن طول عمر مناسب، بهتر است که هر آنچه از اصول استاندارد نگهداری و پرورش طیور قابل انجام است، در پرورش خانگی طیور و به ویژه جوجه های کم سن و سال که بسیار حساس هستند، لحاظ شود.
آموزش اصول نگهداری ایمن و دارای حداکثر آسایش و رفاه ممکنه برای جوجه ها به افراد مبتدی می تواند در آموزش مسئولیت پذیری و مدیریت موفق و مسئولانه کسب و کار بسیار مفید واقع شود. خود این تجربه به مرور می تواند با کسب تجربه و تکمیل امکانات لازمه به یک کسب و کار درآمدزا و تأمین کننده بخش مهمی از نیازهای غذایی خانوار نیز تبدیل شود.
در همین راستا توصیه می شود که اصول کار جدی گرفته شود و از افراد یا منابع معتبر تخصصی که امروزه بیشتر از قبل دردسترس هستند، آموزش، دانش فنی و مشاوره های لازم کسب شود.
