کنجاله سویا چیست؟

کنجاله سویا چیست؟

کنجاله سویا یک خوراکی جامد به رنگ قهوه ای روشن است و طعمی مانند سویای برشته شده دارد. این نوع کنجاله را می توان به عنوان یک پروتئین گیاهی مفید برای حیوانات، خصوصا برای طیور معرفی کرد. زمانی که سویا روغن گیری می شود، بعد از فشرده شدن، دانه هایی از آن به عنوان تفاله باقی می ماند. این دانه های جامد را کنجاله سویا می نامند. کنجاله سویا کمی درشت است. معمولا کنجاله ای که برای مصرف خوراکی طیور بکار می رود را خرد می کنند تا طیور به راحتی بتوانند آن را بخورند. بر اساس تحقیقات انجام شده، هر چقدر که این کنجاله بیشتر خرد شود، قابلیت هضم بهتری برای جوجه ها دارد. بنابراین در روند رشد جوجه ها تاثیر بهتری خواهد داشت.

فواید کنجاله سویا برای طیور آنقدر بالا است که آن را به یک معیار سنجش برای بررسی خواص سایر مواد خوراکی طیور تبدیل کرده است. مصرف این کنجاله در سال 2014، دویست و چهل میلیون تن در جهان بوده است.

استفاده از کنجاله سویا برای دام و طیور در اروپا بسیار بالا است. مصرف این کنجاله در اروپا به اندازه ای است که موضوع واردات آن را به عنوان ماده پروتئینی مورد نیاز دام و طیور، به یک مسئله نگران کننده تبدیل کرده است. بر اساس تحقیقات انجام گرفته در ایالات متحده بیشترین آمار مصرف طیور خانگی مربوط به کنجاله سویا است. این کنجاله با مصرف میلیون ها تن در سال، پرمصرف ترین ماده مغذی در حوزه پرورش طیور، جوجه های گوشتی و گاوهای شیرده در ایالات متحده است.

مزایای استفاده از کنجاله سویا برای طیور

استفاده از کنجاله سویا در خوراک طیور موجب می شود که رشد طیور، خصوصا رشد ماهیچه های آن ها بهتر شود. همچنین اگر برای طیور از این نوع کنجاله استفاده شود می توان تخم های بیشتر و با کیفیت تری را از آن ها انتظار داشت. علت این فواید کنجاله سویا را می توان در پروتئین بالا و وجود اسید آمینه های ضروری در آن دانست.

معمولا آن دسته از طیور که کنجاله سویا در رژیم غذایی آن ها گنجانده شده است وزن بهتری دارند. این ماده غذایی برای جوجه های یک روزه نیز یک غذای بسیار غنی و مفید است. کنجاله سویا به دلیل فیبر موجود در آن سبب تحرک روده ها می شود و برای جوجه ها قابل هضم است. این موضوع سبب می شود کنجاله بتواند به رشد جوجه ها کمک کند. همچنین وجود اسید آمینه ها در کنجاله سویا سبب تقویت سیستم ایمنی طیور و کاهش ابتلای آن ها به بیماری های مختلف می شود. حجم بالای کلسیم موجود در کنجاله، سبب رشد بهتر طیور خواهد شد.

یکی از مهم ترین مواد مورد نیاز بدن مرغ تخم گذار (پولت) کلسیم است. به همین دلیل کنجاله سویا به دلیل کلسیم بالا، برای حفظ سلامت استخوان مرغ های تخم گذار مفید است. مصرف این نوع کنجاله باعث افزایش مقدار ایزوفلاون‌ها در تخم مرغ خواهد شد. ایزوفلاون‌ها در افزایش سلامت جسمانی انسان نقش مهمی دارند.

از دیگر مزایای کنجاله سویا می توان به غنی بودن آن از نظر ویتامین ها و مواد معدنی اشاره کرد. این ماده خوراکی معمولا حاوی کالری، کربوهیدرات، فیبر، چربی، پروتئین، کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم، آهن، روی، ویتامین های E، B1، B2 و B6 است. با توجه به موارد ذکر شده می توان آن را برای سلامت طیور بسیار مناسب دانست.

کنجاله سویا از لحاظ اقتصادی هم ارزان تر و مقرون به صرفه تر از سایر مواد غذایی است. قابل ذکر است که این ماده مغذی علاوه بر مزایای فراوانی که دارد اگر به صورت غیر استاندارد و بی رویه مورد استفاده قرار گیرد، ممکن است سبب بروز مشکلاتی برای طیور شود. به همین دلیل، پیشنهاد می شود در صورت گنجانده شدن این ماده، در رژیم غذایی طیور، درباره نحوه مصرف کنجاله سویا از نظرات کارشناسان این حوزه استفاده شود.

مضرات مصرف بی رویه کنجاله سویا

کنجاله سویا فواید بسیار زیادی برای طیور دارد. اما ذکر این نکته ضروری است که استفاده بی رویه از آن نه تنها مفید نیست بلکه می تواند مشکلاتی را برای طیور به وجود آورد. نحوه مصرف کنجاله سویا و رعایت مقدار استاندارد استفاده از آن بسیار مهم است.

معمولا استفاده از کنجاله سویا به تنهایی به عنوان غذای طیور، کار صحیحی نیست. لازم است که کنجاله با سایر مواد غذایی ترکیب شود تا به طیور فواید لازم را برساند و از بروز عوارض ناشی از مصرف بی رویه آن پیشگیری شود. به عنوان مثال یکی از نکات مربوط به استفاده کنجاله برای طیور مربوط به جوجه های گوشتی است. برای جوجه های گوشتی، حداکثر 35 درصد از غذا می تواند به کنجاله اختصاص یابد و باقی جیره غذایی از دان آماده طیور تامین گردد. استفاده بیش از حد از کنجاله می تواند سبب افزایش وزن ناشی از چربی بیش از حد در طیور شود. همچنین مصرف زیاد و غیر استاندارد این ماده غذایی می تواند سبب آسیب دیدن پوشش روده شود.

اگرچه پروتئین برای مرغ های تخم گذار باعث پایداری تولید تخم می شود، اما مصرف بیش از حد آن باعث ایجاد التهاب در روده خواهد شد. استفاده بیش از حد پروتئین با ایجاد مشکلات متعدد حتی می تواند منجر به مرگ جوجه ها گردد. ایجاد آلرژی از جمله عوارض مصرف بی رویه کنجاله سویا در حیوانات است. اگر واکنش آلرژی‌ زا نسبت به این نوع کنجاله بوجود آید، طیور دچار مشکلات گوارشی و مشکلات تنفسی خواهند شد. از جمله مشکلات گوارشی ناشی از مصرف غیر استاندارد این کنجاله ، ابتلای طیور به اسهال است. جلوگیری از جذب مواد مغذی از طریق سایر خوراکی ها در بدن حیوانات، یکی دیگر از مشکلات مصرف بیش از حد این ماده خوراکی است.

کنجاله سویا اگر به درستی مصرف نشود؛ می تواند با عث تخریب غدد درون ریز شود و برای طیور مشکلات جدی خصوصا در زمینه تیروئید بوجود آورد. غده تیروئید طیور نیز مانند انسان ها در قسمت گردن آن ها قرار داد.

سویا منبع غنی استروژن است و استفاده زیاد از کنجاله سویا برای طیور، می تواند باعث ایجاد تغییرات هورمونی از طریق افزایش سطح استروژن در بدن آن ها شود. قابل ذکر است که بسیاری از مضرات این نوع کنجاله در صورتی بروز می کنند که از آن به صورت خام استفاده شود. به منظور بهبود شرایط تغذیه ای، بهتر است قبل از استفاده، کنجاله سویا حرارت داده شود. برخی از مواد موجود در کنجاله که بعد از خورده شدن در دستگاه گوارشی طیور تخمیر می شوند، با حرارت کاهش می یابند. بنابراین حرارت دادن کنجاله سبب می شود که عملکرد منفی آن در بدن طیور از بین رفته و از بسیاری مضرات آن جلوگیری شود.

روش های تولید کنجاله سویا

میزان خواص و کیفیت کنجاله سویا به روش تولید آن وابسته است. معمولا دانه های سویا حرارت داده می شوند تا روغن آن استخراج شود. پس از استخراج روغن، تفاله آن که پروتئین سویا است باقی می ماند. سپس تفاله را فشرده می کنند و کنجاله بدست می آید. می توان میزان حرارتی که در تهیه آن استفاده می شود را فاکتور مهمی در کیفیت کنجاله بدست آمده معرفی کرد. بر اساس تحقیقاتی که در ایالات متحده انجام شده است، اگر این نوع کنجاله با حرارت نامناسب تولید شود، ممکن است سبب بروز مشکلاتی در روده جوجه ها شود. این موضوع می تواند رشد روده جوجه ها را با اختلال رو به رو کند. در ایالات متحده برای تولید این ماده خوراکی از روش حلال هم استفاده می شود. در برخی کشورها نیز از روش های ترکیبی برای تولید آن استفاده می شود.

انواع کنجاله سویا

کنجاله سویا را از نظر ظاهر، ساختار و محل تولید می توان تقسیم بندی کرد. از نظر ظاهری سه نوع از این کنجاله وجود دارد. انواع کنجاله از لحاظ ظاهری شامل پودری، صفحه ای و لوله ای هستند. انواع کنجاله پودری و صفحه ای برای استفاده طیور مناسب هستند.

از نظر ساختاری کنجاله سویا به سه نوع پرچرب، بدون چربی و بدون پوسته و بدون چربی با پوسته تقسیم می‌شود. کنجاله بدون چربی که از نوع بدون پوسته است؛ برای استفاده در خوراک طیور مناسب است. این کنجاله با دانه های بدون پوست، میزان پروتئین و فیبر بالاتری نسبت به سایر انواع دارد.

از نظر محل تولید هم کنجاله سویا به 4 نوع تقسیم می شود. این 4 نوع کنجاله شامل ایرانی، آرژانتینی، برزیلی و هندی هستند. کنجاله های ایرانی معمولا تولیدات شهرهای کرمانشاه، بهشهر و سمنان هستند. مزیت کنجاله های ایرانی نسبت به سایر انواع آن قیمت مناسب تر و دسترسی راحت تر به آن است. در چند سال گذشته بیشتر کنجاله های وارداتی از نوع برزیلی و آرژانتینی بودند اما پس از تحریم ایران، سهم این دو نوع در بازار کم شده است. سهم بیشتر بازار واردات کنجاله، هم اکنون کنجاله هندی است. کنجاله هندی از لحاظ کیفیت نسبت به سایر انواع در سطح پایین تری قرار دارد.

نحوه مصرف کنجاله سویا

با توجه به اینکه در ساخت کنجاله سویا از حرارت استفاده می شود، این ماده غذایی مضرات مربوط به تحریک بیش از حد دستگاه گوارش را ندارد. با این وجود لازم است که زمان استفاده از این کنجاله آن را با سایر مواد غذایی ترکیب کرد. بهتر است کنجاله با پودر ذرت، دانه های جو دو سر، دانه کتان یا دانه گندم ترکیب شود. بهترین ترکیب برای این نوع کنجاله، ذرت است و سبب افزایش مزایای کنجاله سویا می شود. این دو ماده غذایی تا حدود زیادی مکمل یکدیگر هستند. ترکیب آن ها باعث می شود وعده غذایی طیور از لحاظ فیبر، پروتئین و انرژی زایی غنی باشد. این کنجاله سرشار از پروتئین است و یک مکمل خوب به حساب می آید و می‌تواند در تقویت استخوان بندی طیور نقش خوبی داشته باشد. با این حال توصیه می شود که 10 تا 15 درصد از کل وعده غذایی به کنجاله اختصاص پیدا کند.

معمولا جوجه ها تا یک هفته نسبت به غذاها حساس هستند و نمی توان به محض بیرون آمدن از تخم آنها را با کنجاله سویا تغذیه کرد. لازم است هفته اول به رژیم غذایی آن ها بیشتر دقت شود. برای آن دسته از طیور که جوان هستند و می خواهید رژیم غذایی آن ها را تنظیم کنید، بهتر است برای هر کدام از مرغ و جوجه ها در ابتدا یک مشت کنجاله در نظر گرفته شود. شروع کنجاله با این مقدار سبب می شود بدن طیور با آن سازگار شود. لازم به ذکر است که یک مشت کنجاله باید با مقداری از دانه های دیگر یا با سبزیجات ترکیب شود تا برای طیور قابل استفاده گردد.

بهتر است تمام روزها از کنجاله سویا در وعده های غذایی طیور استفاده نشود. معمولا هفته ای دو یا سه بار استفاده از آن برای طیور کافی و بدون عارضه است. ذکر این نکته ضروری است که یکسری شرایط و متغیرهای مختلف وجود دارد که به محیط پرورش یا نژاد طیور مربوط می شود. به همین دلیل برای برنامه ریزی تغذیه طیور لازم است از نظرات کارشناسان این حوزه استفاده کرد و شرایط مطلوبی را برای پرورش طیور سالم بوجود آورد. این موضوع می تواند استفاده از مزایای کنجاله سویا را ممکن کرده و بهره وری پرورش طیور را افزایش دهد.

نتیجه گیری

کنجاله سویا در حال حاضر در سراسر جهان به عنوان اولین مکمل طیور پرطرفدار غذایی برای دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد. این کنجاله انواع مختلفی دارد. مقرون به صرفه ترین نوع آن ایرانی است. برای طیور بهتر است از نوع پودری یا صفحه ای، کنجاله بدون چربی و بدون پوسته استفاده کرد. این ماده غذایی با 44 درصد پروتئین، یک منبع غنی از پروتئین و سایر مواد مغذی شامل مواد معدنی و انواع ویتامین های گروه B و آهن است. استفاده از این کنجاله می تواند در افزایش رشد طیور، بهبود کیفیت تخم و افزایش سلامت طیور از طریق بهبود سیستم ایمنی آن ها نقش داشته باشد.

میزان استفاده از کنجاله سویا به عواملی همچون سن و وضعیت طیور از نظر تخم گذاری بستگی دارد. رعایت نکردن استانداردهای مربوط به وضعیت طیور ممکن است منجر به برهم خوردن تعادل رشد یا روند تخم گذاری طیور شود. به همین دلیل، این نوع کنجاله بهتر است با مشورت متخصصان این حوزه در رژیم غذایی طیور مورد استفاده قرار گیرد. اما به طورکلی هفته ای دو یا سه بار به میزان 10 درصد از خوراک طیور را می توان به کنجاله سویا اختصاص داد. زیاده روی در استفاده از این مکمل غذایی، می تواند سبب بروز مشکلات گوارشی همچون اسهال، بروز برخی حساسیت ها یا ایجاد مشکلات هورمونی در طیور گردد.

قابل ذکر است که در برخی مناطق، طرحی برای جایگزین کردن منابع پروتئینی دیگر به جای کنجاله سویا در حال بررسی است. اما جایگزینی غذای مناسبی که بتواند تمامی فواید این کنجاله را برای طیور تامین کند؛ کار دشواری است. انجام این طرح ممکن است سالیان زیادی طول بکشد. در حال حاضر هیچ جایگزینی برای کنجاله سویا وجود ندارد.