نکات مهم در خریدوفروش دام که باید مدنظر قرار گیرند

معمولاً خریدوفروش دام جهت نگهداری و پرورش یا تولید گوشت انجام می شود که بر این اساس مواردی مهمی را چه به عنوان فروشنده و چه به عنوان خریدار باید مدنظر قرار داد. اصولاً نحوه خریدوفروش دام یک عامل تعیین کننده و اساسی در سودآوری فعالیت های صنعت دام است. نگاه خریدار بر روی این موضوع متمرکز است که سالم ترین و پرعملکردترین دام را جهت پرورش و تولید نسل یا تولید شیر و پشم و... یا از جهت عملکرد لاشه برای تولید گوشت انتخاب نماید. تمرکز فروشندگان نیز بر روی فروش دام با بهترین قیمت و بازه سود ممکن و البته حفظ مشتریان همراه با گسترش دایره مشتریان ثابت و وفادار قرار دارد. جهت رسیدن به این اهداف، تنها تمرکز بر روی خود فرایند خریدوفروش کافی نیست و توجه به کل فرایند تغذیه و دامپروری نیز در اتخاذ بهترین تصمیم ممکن مؤثر است. اگر فروشنده ای تلاش کند که یک دام ناسالم و دارای کیفیت پایین را به قیمتی ناعادلانه بفروشد، نمی تواند بازاری گسترده و پایدار برای خود ایجاد نماید. خریداری که تنها به قیمت مناسب توجه دارد و کیفیت را در نظر نمی گیرد نیز خود را با ریسک بالایی از ضرر در آینده مواجه می نماید. در راستای درنظرگرفتن تمامی موارد و رسیدن به بهترین عملکرد خرید یا فروش دام مواردی را شامل موارد زیر باید مدنظر قرار داد.

مواردی که باید برای خرید دام جهت نگهداری و پرورش یا تولید گوشت مدنظر قرار داد

یکی از موارد اولیه و اساسی که در خرید دام باید مدنظر قرار داد به وضعیت سلامتی، واکسیناسیون، وضعیت پیشگیری از انگل های دامی و سایر موارد مرتبط برمی گردد. این موارد را می توان قبل از خرید دام (به ویژه در تعداد بالا و برای پرورش) از فروشنده استعلام نمود و در مورد آنها از مشاورین مجرب و معتبر کسب نظر نمود. به عنوان مثال، می توان تاریخچه کامل واکسیناسیون دام های موردنظر برای خریداری را از فروشنده درخواست نمود که به دلایل مختلفی حائز اهمیت هستند. یکی از دلایل مهم برای گرفتن اطلاعات واکسیناسیون دام قبل از خرید به این موضوع برمی گردد که از دریافت دوزهای واکسن اولیه و تکمیلی یا بوستر بر ضد بیماری های رایج در منطقه استقرار دامپروری خود اطمینان حاصل شود.

یکی دیگر از موارد بهداشتی که خریداران باید رعایت کنند، قوانین قرنطینه دام برای منطقه دامپروری خود است که نحوه و مدت زمان قرنطینه کافی را در نظر گرفته است. این موارد را می توان از ادارات دامپزشکی محل خود، دامپزشکان مجرب و آگاه در مورد فرایند قرنطینه دامی و یا مستقیماً از خود مراکز یا پست های قرنطینه دامی استعلام نمود و در هزینه ها و مدت زمان لازم برای خرید و انتقال دام به واحد دامپروری خود مدنظر قرار داد. یک مثال بارز از اهمیت قرنطینه اصولی دام به بیماری های تنفسی برمی گردد که طی مدت قرنطینه دام می توان شناسایی و درمان گردد. این موارد ممکن است در منطقه ای که دام از آن خریداری می شود خود را نشان ندهد یا از آنجا شروع نشده باشد، اما به دلیل تنش های ناشی از انتقال دام یا تغییر آب و هوا در بین مبدأ و مقصد و... خود را نشان دهد (مشابه با آن چیزی که در صورت عدم رعایت قرنطینه می تواند در مقصد بروز یابد).

همچنین، قرنطینه نمودن دام این فرصت و زمان را می دهد که دام ها نسبت به میکروب ها و سایر عوامل بالقوه بیماری زای مقصد به طور طبیعی ایمنی کافی را کسب نمایند. در حالیکه ورود ناگهانی دام ها به مقصد و مواجه بدون مقدمه آنها با میکروارگانیسم هایی که دام های محل مقصد نسبت به آنها ایمنی داشته اند، می تواند منجر به آسیب و حتی تلفات و ضررهای هنگفت شود. در کنار آن، می توان در مدت قرنطینه برخی برنامه های واکسیناسیون که مورد غفلت قرار گرفته یا در منطقه جدید باید انجام شوند را نیز انجام داد. برخی بیماری ها نیز وجود دارند که حتی تا چند سال بعد نیز علائم و عوارض خود را نشان نمی دهند که می توان با مشورت با دامپزشکان آگاه به شرایط و بیماری های منطقه مقصد دام ها، از جهت وجود عامل نهفته این بیماری ها دام ها را مورد آزمایش قرار داد.

یکی دیگر از مواردی که در مورد خرید دام (به خصوص برای نگهداری طولانی مدت و پرورش و نگهداری در فارم) باید موردنظر قرار داد فصل خرید و انتقال دام است. به عنوان مثال، در منابع مختلف آمده است که یکی از پُرریسک ترین زمان ها برای خرید دام جدید و وارد نمودن آن به گله خود، مدت کوتاهی قبل از فصل بره زایی یا گوساله زایی است. زیرا امکان انتقال ایمنی از مادر به بره یا گوساله از طریق آغوز در گاوهایی که به مدت کافی در معرض شرایط منطقه مقصد نبوده اند را نمی دهد؛ بنابراین، می توان با کسب نظر از دامپزشک مجرب، زمانی دام (به ویژه دام آبستن یا خریداری شده برای تولیدمثل) را به فارم مقصد منتقل نمود که فرصت کافی برای ایجاد ایمنی و انتقال ایمنی مادری به گوساله ها یا بره های تازه متولد شده وجود داشته باشد. علاوه بر آمادگی و کسب اطمینان کافی از عدم مواجه ناگهانی دام خریداری شده با عوامل بیماری زای مقصد، نقطه عکس آن نیز صادق است. یعنی ممکن است با عدم رعایت اصول قرنطینه و بهداشتی لازم برای انتقال دام، دام جدید بطور ناخواسته عوامل بیماری زای جدیدی را به فارم مقصد منتقل نماید.

کسب اطلاعاتی که گفته شد، به ویژه در ایران که هنوز سیستم های یکپارچه تگ گذاری و اشتراک سابقه دام بین خریدار و فروشنده (به طور ویژه در گله های بومی و غیرصنعتی) وجود ندارد، بوسیله خریدار از فروشنده بسیار مهم است. ایجاد اعتماد متقابل بین فروشنده و خریدار جهت انتقال اطلاعات لازم جهت انجام واکسیناسیون یا سایر تدابیر بهداشتی لازم یک موضوع مهم است که به ضرر هیچ کس نیست و به نفع کل صنعت دام یک کشور است. یک مثال بارز آن کاهش هزینه داروهای آنتی بیوتیک برای درمان عوارض بیماری ها چه از نظر اقتصادی و چه از نظر ایجاد مقاومت میکروب ها به آنتی بیوتیک ها و عوارض آن برای سلامت یک کشور و صنعت دام آن است.

به عنوان مثال بره ها معمولاً در سنی حدود 4 ماهگی برای پرواربندی یا در سنین کمی بالاتر برای پرورش به عنوان جایگزین بخش حذف شده از گله داشتی خریداری می شوند.

اگر دام برای تولید گوشت خریداری می شود، مهم است که برآورد درستی از کیفیت لاشه به دست آید. به عنوان مثال، لمس نقاط نزدیک به مهره های پشت کمر دام برای تخمین تجربی نسبت چربی و عضله استفاده می شود. مواردی مانند اطلاعات شناسایی (در مورد دام های بومی کمتر در دسترس است)، وزن و نژاد، تعداد و قیمت بر اساس هر کیلوگرم وزن (به ویژه برای خرید دام گوشتی)، بستن یک قرارداد مناسب که حق فسخ در شرایط مشخص و ضمانت حسن انجام مفاد قرارداد را لحاظ نموده باشد و... نیز جزو مواردی است که در خرید دام جزو موارد مهم هستند. در مجموع برای کسب اطمینان حداکثری از سلامت دام و کیفیت آن، خرید دام از مراکز، سامانه ها و یا افراد معتبر و تحت نظارت مراجع مربوطه، یک مورد بسیار مهم و تأثیرگذار است که در بخش بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

انواع بازارها و روش های فروش و بازاریابی دام

1- فروش در سر چراگاه یا محل پرورش دام: در این روش همان طور که از نام آن پیداست، خریدار بازدید و انتخاب دام را مستقیماً در ملک فروشنده (چراگاه یا فارم دامداری در تصرف و مورداستفاده دامدار به عنوان فروشنده) انجام داده و قیمت گذاری می تواند بر اساس هر رأس یا هر کیلوگرم وزن زنده مورد مذاکره و تفاهم نهایی قرار گیرد. اگر قیمت گذاری بر اساس وزن باشد، باید هر رأس از دام های مورد فروش وزن شوند که یا امکان آن در خود محل فراهم است و یا در نزدیک ترین باسکول (کالیبره شده و دارای دقت کافی) این کار انجام شود.

2- حراجی های دام: یکی از روش های بسیار رایج در فروش دام در سالن ها یا حصارهای حراجی دام انجام می شود که بر اساس اصل عرضه و تقاضا دام ها قیمت گذاری شده و به بالاترین قیمت پیشنهادی توسط افراد متقاضی حاضر در جمع یا نماینده آنها فروخته می شوند. سیستم مزایده یا حراج دام با یک قیمت پایه (توسط کارشناسی یا توسط فروشنده) آغاز می شود که معمولاً هر رأس دام یا چند رأس دام دارای شرایط مشابه به داخل سالن یا فضای حراجی جهت مشاهده و ارائه پیشنهاد قیمت هدایت می شوند که در حین این کار یا قبل از آن اطلاعات لازمه از دام ارائه شده برای حراج اعلام می شود. البته در مواردی امکان بازدید دام و پرس و جو در مورد شرایط آن از فروشنده نیز فراهم است. با توجه به سرعت بالای تصمیم گیری در مورد خرید در این روش، همراه داشتن یک مشاور مجرب برای افراد کمتر متبحر در خرید دام می تواند بسیار مفید باشد.

3- روش فروش اصطلاحاً بالای قلاب یا تحویل کشتارگاه یا (OTH): در این روش دام ها مستقیماً برای تحویل در کشتارگاه بین فروشنده و خریدار مبادله می شوند. در این روش نسبت به سایر روش ها ارزیابی دقیق دام دارای اهمیت و حساسیت بیشتری است. ممکن است با حضور نماینده خریدار یا بدون حضور او انتقال دام به کشتارگاه و انجام امور تا تحویل لاشه بعد از کشتار به مشتری صورت گیرد. به طور کلی در این روش هزینه حمل و نقل دام به کشتارگاه و سایر هزینه های جنبی بر عهده فروشنده است و تنها قیمت لاشه تحویلی در کشتارگاه با ویژگی های کمی و کیفی مورد تفاهم قرار گرفته را خریدار پرداخت می کند. وزن نهایی لاشه بر اساس فراوری های دیگر مانند استخوان گیری و... که ممکن است مورد تفاهم طرفین قرار گرفته باشد یا اینکه وزن گرم یا سرد مبنای تحویل لاشه باشد، در نظر گرفته می شود. اگر وزن سرد لاشه برای تحویل به مشتری مدنظر باشد، بر اساس انقباض لاشه در سردخانه که بین 2 تا 4 درصد در نظر گرفته می شود، حدود 3 درصد نسبت به وزن لاشه گرم کمتر در نظر گرفته می شود.

4- روش های فروش آنلاین و در فضای مجازی: امروزه با گسترش روزافزون اینترنت و شبکه های مجازی، خریدوفروش دام در سیستم های مجازی نیز در حال گسترش در سطح جهان است. سامانه های معتبری که برای خریدوفروش تخصصی در حوزه دام ایجاد شده اند، می توانند سهولت و دسترسی بسیار بالایی همراه با تنوع گزینه های در دسترس ایجاد کنند. در این شرایط تنها محدودیت باقیمانده بر سر راه خریدوفروش، بیشترین بعد مسافت قابل تحمل برای دام در نقل و انتقال بدون آسیب به دام است. وگرنه می توان از هر جایی، هر نوع دامی را با هر شرایط و قیمتی خریداری نمود (البته با رعایت شرایطی مانند قرنطینه دامی که در بالا گفته شده). یکی از روش های فروش آنلاین که در حال گسترش در دنیا است، حراج دام در فضای آنلاین است که تمامی مزایای فروش مزایده ای یا حراج دام را در اختیار قرار می دهد. البته باید از بابت اعتبار سامانه مربوطه و فروشندگان نیز کسب اطمینان کافی صورت گیرد. سیستم بازاریابی و حراج دام به شکل آنلاین در دنیا قدمت کمی ندارد و در اواخر دهه 1980 میلادی به صورت هفتگی انجام می شد. در این سیستم دام قبل از عرضه در حراج توسط یک کارشناس ارزیابی معتبر مورد ارزیابی و تعیین قیمت قرار می گیرد و پیشنهادهای قیمت خرید در صفحه کاربری فرد فروشنده برای او قابل مشاهده است. در این روش بروشور یا صفحه مشخصات و تصاویر دام مربوطه قابل مشاهده یا دانلود است و متقاضیان بعد از ثبت نام، احراز اعتبار و هویت و دریافت نام کاربری همراه با کد ورود می توانند مشخصات دام های عرضه شده را مشاهده نموده و در مزایدات شرکت کنند. در این سیستم امکان انتخاب گزینه های متنوعی مانند ارسال مستقیم دام برای خریدار و بیمه ترانزیت دام و ... وجود دارد. اصولاً بازاریابی دام در شبکه های مجازی (به اختصار سیستم CALM) و زیرمجموعه های این سیستم مانند مزایده اینترنتی دام یک امکان گسترده و بسیار مفید در صنف خریدوفروش دام است که هنوز در کشورهایی مانند ایران به طور شایسته از آن بهره برداری نمی شود.

5- قراردادهای تأمین مداوم در بازه زمانی مشخص یا اصطلاحاً قرارداد فوروارد (Forward contracts): در این روش عرضه یک محصول مشخص در یک مقطع زمانی مشخص در حال یا آینده و با قیمت مشخص بین فروشنده و خریدار مورد تفاهم قرار می گیرد. در این نوع قراردادهای فروش دام، جزئیاتی مانند تعداد رأس، سن، جنس، نوع و نژاد، محدوده وزن و موارد دیگری مانند محدوده چربی لاشه و یا اسکور بدنی دام ها و... مورد تفاهم قرار می گیرد. این روش در زنجیره های تأمین و فروش گوشت و پروتئین دامی کاربرد بالایی دارد، زیرا تأمین یک کمیت و کیفیت مناسب و ثابت را برای مصرف کنندگان نهایی قابل وصول می کند. این روش الزاماتی مانند ارزیابی دقیق کیفیت محصول در بازه های زمانی مشخص، تناسب مستقیم قیمت پرداختی با کیفیت محصول دریافت شده در هرزمان (بازاریابی مبتنی بر ارزش) و ارائه بازخورد از لحاظ کیفیت و قیمت از طرف مصرف کنندگان به تولیدکننده را شامل می شود.

6- روش های دیگر: روش های دیگری نیز مانند خوشه ها یا زنجیره های تولید و عرضه دام از صفر تا صد یا اتحادیه ها یا تعاونی های تولید و عرضه دام و محصولات دامی و... نیز رایج هستند که آنها نیز به اصل بازاریابی مبتنی بر ارزش (بر اساس پرداخت به ازای ارزش ذاتی کمی و کیفی محصول) و کسب رضایت مشتری نهایی بر مبنای بازخوردهای شفاف دریافتی از مصرف کنندگان را در رأس فعالیت خود قرار می دهند. گرچه شرایط فعلی بازار دام و محصولات دامی امکان تنظیم بازار و قیمت گذاری بر اساس بازخورد و رضایت مصرف کنندگان را گرفته است و این موضوع ضررهای خود را به رشد و بالندگی صنعت دام می زند، اما اگر اهمیت این موضوع در بازار خریدوفروش دام و محصولات دامی به خوبی درک شود، تحت هر شرایطی تلاش خواهد شد تا شرایط بازار تا آنجا که ممکن است به این سمت بازگردد. در ایران بازارهای محلی خریدوفروش دام و بازارهای ساماندهی شده توسط متولیان امر در کنار خریدوفروش در بستر اینترنت و شبکه های مجازی وجود دارند که خریدوفروش دام در آنها با توجه به شرایط حاکم بر بازار دام ایران صورت می گیرد. بازارها و روش های خریدوفروش دام در ایران دارای چالش ها و مزایای خاص خود هستند که می توان با کمک گرفتن از نمونه های موفق بازارهای دام در خارج از ایران و استفاده از علم روز در ایجاد و مدیریت آنها، شرایط بازار دام را در ایران به طور محسوسی بهبود بخشید. خریدوفروش دام به هر روشی که انجام شود، باید مقررات استاندارد، ایمنی غذایی و بهداشت رعایت شود تا ضمن تأمین امنیت غذایی کشور، ایمنی بهداشتی و غذایی نیز تامین شود.

اصول اساسی موردنیاز برای بازاریابی موفق دام جهت فروش

برای یک فعال موفق و هوشمند در بازار خریدوفروش دام، بازاریابی معنایی فراتر از صرفاً خرید یا فروش دام است. بازاریابی یک مجموعه از فرایندهای تولید، تبلیغ و معرفی و قیمت گذاری و فروش هوشمندانه در بازار است. گام اولیه در بازاریابی دام، انتخاب نوع مناسب دام بر اساس تقاضا و جذابیت در بازار است. سایر گام های یک بازاریابی موفق در این عرصه را مواردی مانند برآورد هزینه های فعالیت بازاریابی، تولید، خریدوفروش در کنار محاسبه سرمایه در گردش موردنیاز و پیداکردن راهکارهای مؤثری جهت تأمین آن، کسب آگاهی کافی از ویژگی ها و مؤلفه های کیفی نوع دام موردنظر برای فعالیت پیرامون آن در برمی گیرد. در نهایت نیز ارزیابی و انتخاب بهترین گزینه های قیمت گذاری و رساندن محصول به مشتریان قرار دارد. همچنین، هنگامی که خرید یا فروش دام صورت گرفت، بررسی فرایند صورت گرفته و تعیین موارد درست انجام شده در کنار مواردی که نیاز به بهبود برای دفعات بعد دارند نیز اهمیت ویژه ای دارد. به وسیله اتخاذ این موارد است که فرایند بازاریابی، خریدوفروش دام در مسیر موفقیت روزافزون قرار می گیرد.

در راستای همین موارد است که بهره مندی از یک سامانه جامع جهت معرفی خدمات و محصولات خود در سطحی گسترده مانند پهنای وسیع اینترنت و شبکه های اجتماعی در کنار بهره مندی از خدمات مشاوره ای تخصصی می تواند بسیار به موفقیت فرایند بازاریابی و خرید و فروش دام کمک کند. اپلیکیشن و وب سایت مرغابی علاوه بر در اختیار قرار دادن امکان معرفی خدمات خرید و فروش و بازاریابی در عرصه دام (چه به عرضه کنندگان و چه به مشتریان) در عرصه اینترنت و فضای مجازی، برای اولین بار در ایران امکان بهره مندی از خدمات مشاوره ای در این زمینه ها را نیز فراهم نموده است. با بهره مندی از این فضا و امکانات می توان امکان موفقیت در خرید و فروش دام و بازاریابی دام و سایر محصولات مرتبط با این عرصه را به طور قابل توجهی افزایش داد.